طراحی چارچوب ارزشیابی تلفیقی پیشرفت تحصیلی در دوره اوّل متوسطه نظام جمهوری اسلامی ایران: پژوهشی کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار بخش مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه شیراز

2 استادیار بخش مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه شیراز

3 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه شیراز، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان

چکیده

مفهوم‌پردازی ارزشیابی تلفیقی همواره یکی از دغدغه‌های سیاست­گذاران نظام تعلیم و تربیت کشور بوده است. هدف از انجام این پژوهش، طراحی چارچوب ارزشیابی تلفیقی پیشرفت تحصیلی دوره اوّل متوسطه نظام جمهوری اسلامی ایران است. طرح پژوهش، کیفی و روش آن مطالعه موردی کیفی چندگانه است. مشارکت­ کنندگان پژوهش شامل 16 نفر از اعضای هیئت‌علمی رشته روان‌شناسی تربیتی و علوم تربیتی دانشگاه، و کارشناسان مسئول سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ادارات آموزش و پرورش استان فارس بودند که با رویکرد نمونه‌گیری هدفمند و روش «معیار» انتخاب شدند. روش گردآوری داده‌های پژوهش، مصاحبه نیمه ساختارمند بود و برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل مضمون (پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر) استفاده شد. با رویکرد تحلیلی بازساختارگرایی موریس، 22 مضمون پایه در 8 مضمون سازمان‌دهندة هدف، روش‌های جمع‌آوری اطلاعات، وزن‌دهی به بخش کمّی و کیفی ارزشیابی، بازخورد، مشارکت‌کنندگان در فرایند ارزشیابی، تدریس، استلزام‌ها و امکانات زیرساختی و اعتبار نتایج ارزشیابی استخراج شد. در پایان شبکه مضامین، مولفه‌های ارزشیابی تلفیقی پیشرفت تحصیلی ترسیم و اعتباریابی آن از طریق تکنیک‌های اعتبارپذیری و اعتمادپذیری با استفاده از همسوسازی داده‌ها انجام شد. یافته‌های مطالعه کنونی می‌تواند به برنامه‌ریزان آموزشی در خلق نگاهی نو در حوزه مطالعات ارزشیابی برنامه‌های درسی دوره متوسطه نظام تعلیم و تربیت کشور کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اصل فتاحی، بهرام؛ کریمی، یوسف؛ سیف، علی اکبر و شریفی، حسن پاشا. (1388). مقایسة تاثیر روش‌های سنجش (عملکردی، تشریحی و عینی) بر عملکرد دانشجویان رشتة مشاوره و راهنمایی در درس روش تحقیق، دانشگاه آزاد اسلامی شبستر. مجلة آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی، دورة 2، شمارة 6 ، 7-33.
اکبری، ابوالقاسم. (1375). ارزشیابی و تجزیه و تحلیل سؤالات امتحانی پنجم ابتدایی شهرستان‌های تهران، شورای تحقیقات شهرستان‌های تهران، شماره سند: 623.
برقی، محمدجعفر. (1378). علل موفقیت و عدم موفقیت دانش­آموزان دورة راهنمایی در پاسخ­گویی به سؤالات ریاضی، سومین مطالعات بین­المللی ریاضیات و علوم. دانشکده مدیریت و برنامه­ریزی تهران.
بروکهارت، سوزان. (1390). ارزشیابی توصیفی یعنی بازخورد مؤثر. (ترجمة طاهره رستگار). تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت. (سال انتشار به زبان اصلی 2008)
بیابانگر، اسماعیل. (1382). اضطراب امتحان. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حصاربانی، زهرا. (1385). خلاقیت در بستر ارزشیابی توصیفی. تهران: پژوهشگاه مطالعات حسنی.
محمد (1384). راهنمای ارزشیابی توصیفی( چاپ اول) تهران: نشر آثار معاصر. آموزش و پرورش.
حیدری، طوبی؛ کریمان، نورالسادات؛ حیدری، زهرا و امیری فراهانی، لیلا. (2010). مقایسة تاثیر تدریس به روش سخنرانی با بازخورد و سخنرانی به روش سنتی بر میزان یادگیری و کیفیت تدریس. مجلة دانشگاه علوم پزشکی اراک، دورة 12، شمارة 4، 34-43.
حیدری،شعبان. (1375). تاثیر اجرای ارزشیابی تکوینی بر افزایش پیشرفت تحصیلی سال اول دبیرستان‌های نظام جدید فریدون کنار. رسالة کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
دانا، نیلی و بدعی. (1392). تأثیر به‌کارگیری کار پوشه الکترونیکی بر خودکارآمدی دانشجویان.
پایان‌نامة کارشناسی ارشد علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ذبیحی، رزیتا، نیوشا، بهشته؛ و منصوری، محبوبه. (1391). رابطة تاب‌آوری و جو روانی-اجتماعی کلاس با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع راهنمایی شهر تهران. مجلة  نوآوری‌های مدیریت آموزشی (اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی)، 7(3)، 73-82.
ذوالفقارنسب، سلیمان؛یادگارزاده، غلامرضا؛ جمالی، احسان و خدایی، ابراهیم. (1395). بررسی اعتبار نمرات سوابق تحصیلی، نمرات آزمون سراسری و نمرات ترکیبی در پذیرش دانشجویان با استفاده از تئوری تعمیم پذیری. مجلة مطالعات آموزش و یادگیری، 8(2)، 92-121.
زنجانی ،ناهید. (1376). ارزشیابی وتجزیه تحلیل سؤالات امتحانی پایة چهارم ابتدایی استان تهران. شورای تحقیقات شهرستان‌های تهران. شمارة سند:1180.
سالنامة آماری آموزش و پرورش. (1394). تهران: وزارت آموزش و پرورش.
سبحانی نژاد، مهدی. (1374). ارزشیابی سؤالات هماهنگ، دروسی از دورة راهنمایی در امتحانات خرداد ماه .1373 شورای تحقیقات استان اصفهان، شمارة سند 844.
سپاسی، حسین. (1373). مقایسة تأثیر ارزشیابی تکوینی و ارزشیابی پایانی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه شهید چمران. مجلة علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران، دوره: سوم، شماره 1. 208-189.
سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش. (1394). تهران: انتشارات وزارت آموزش و پرورش.
سیف، علی اکبر. (1384). سنجش فرایند و فراورده یادگیری. تهران: نشر دوران.
سیف، علی­اکبر، (1394)روش های اندازه­گیری و ارزشیابی آموزشی، تهران:  نشر دوران.
شفیع­پور مطلق، فرهاد. (1391). تعیین رابطه بین مهارت­های مورد ارزشیابی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان مجازی مبتنی بر رویکرد سازنده­گرایی به منظور ارائة یک مدل مناسب دانشگاه­های مجازی ایران. مجلة  نوآوری­های مدیریت آموزشی (اندیشه­های تازه در علوم تربیتی)، 7(3)، 69-57.
عطوفی سلمانی، محمدرضا؛ بهاری، سیف اله و گودرزی ملایری، بهزاد. (1378). بررسی تاثیر جو روانی-اجتماعی کلاس بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان. مجلة  نوآوری­های مدیریت آموزشی (اندیشه­های تازه در علوم تربیتی)، دوره 4، شماره 1، 63-82.
فرنیا، محمدعلی؛ اقدسی، علی نقی و شوشتری، ودود. (1392). بررسی تاثیر بازخورد در ارزشیابی تکوینی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهرستان میاندوآب در سال تحصیلی 90-89. مجلة آموزش و ارزشیابی، دوره 6، شماره4، 68-78.
فرهادی، حسین. (1377). کیفیت آزمون­های کارشناسی ارشد زبان انگلیسی سازمان سنجش آموزش کشور.
قادری، بهزاد. (1377). ناسازگاری آزمون‌های چهارگزینه‌ای با طبیعت رشته ادبیات انگلیسی. مجموعه مقالات همایش روش‌های اندازه‌گیری مناسب برای کارشناسی ارشد. تهران.
قایلی، هوشنگ. (1354). بررسی نحوه ارزشیابی دبیران ریاضی از دانش‌آموزان اول متوسطة نظری  به وسیله تجزیه تحلیل سؤالات امتحانی درس حساب و جبر. پژوهشکده تعلیم وتربیت. شماره سند: 1669.
کاکیا، لیدا و الماسی، محمد. (1385). مقایسة اثربخشی ارزشیابی توصیفی (کیفی و کمّی) بر میزان یادگیری اضطراب و علاقه به یادگیری دانش­آموزان ابتدایی شهر تهران، وزارت آموزش و پرورش
کرد، بهمن. (1381). بررسی تأثیر بازخورد در ارزشیابی تکوینی بر پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی دانش‌آموزان پسر پایة پنجم ابتدایی شهرستان بوکان در سال تحصیلی 82 81.
پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
گشتاسبی، محمد. (1377). تجزیه و تحلیل سؤالات ریاضی در نواحی چهارگانة شیراز. شورای تحقیقات استان فارس، شماره سند: 1041.
محمدعلیلو، مجید؛ موحدی، یزدان؛ علیزاده گورادل، جابر؛ کریمی‌نژاد، کلثوم و محمدزادگان، رضا. (2013). ارتباط بین جو مدرسه و ساختار هدف کلاس با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان. شانزدهمین کنگره بین المللی دانشکده علوم پزشکی تبریز.
حدادنیا، سیروس. (1375). برنامةدرسی آموزش عالی مبتنی بر رویکرد آموزش مادام‌العمر: رویکردکیفی. رسالة دورة دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه شیراز.
ملکی،محمد. (1371). ارزیابی از آموخته‌های دانش‌آموزان مقطع ابتدایی با توجه به سطوح یادگیری حیطة شناختی.شورای تحقیقات آموزش وپرورش، شماره سند: 241.
نیک طلب، پوپک. (1375). ارزشیابی و تجزیه  تحلیل سؤالات امتحانی پایة اول راهنمایی. ادارة کل آموزش وپرورش شهرستان تهران.
یادگارزاده، غلامرضا. (1386). تأثیر روش‌های سنجش تکوینی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان کلاس چهارم ابتدایی در درس علوم تجربی. مجلة دانشور رفتار، دورة14، شماره 27، 67-80.
یوسف وند، مهدی؛ صرامی، غلامرضا؛ کدیور، پروین و عشرتی‌فر، عدنان. (1393). تأثیر بازخورد معلم (نوشتاری و کلامی) در ارزشیابی‌های تکوینی بر خودکارآمدی و میزان استفاده از راهبردهای یادگیری خودتنظیم دانش‌آموزان دورة راهنمایی. مجلة اندیشه‌های نوین تربیتی،  دوره 10، شماره 1، صص49-72.
Alberta Assessment Consortium. (2005). Framework for Student Assessment (2nd Ed.). Edmonton, AB: Author.
Alkharusi, H. (2008). Effects of classroom assessment practices on students' achievement goals. Educational Assessment, 13(4), 243-266.‏
Allal, L., & Lopez, L. M. (2005). Formative assessment of learning: A review of publications in French. Formative assessment: Improving learning in secondary classrooms, 241-264.‏
Ananiadou, K., & Claro, M. (2009). 21st century skills and competences for new millennium learners in OECD countries.‏
Black, P., & William, D. (2003). ‘In praise of educational research’: Formative assessment. British educational research journal, 29(5), 623-637.‏
Black, P., & William, D. (2006). Inside the black box: Raising standards through classroom assessment. Granada Learning.‏
Black, P., & William, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment, Evaluation and Accountability (formerly: Journal of Personnel Evaluation in Education), 21(1), 5.‏
Black, P., Harrison, C., Lee, C., Marshall, B., & William, D. (2003). Formative and summative assessment: Can they serve learning together. AERA Chicago, 23.‏
Bloom, B.S., J.T. Hasting and G.F. Madaus. (1971). Handbook on Formative and Bloomington, IN: Solution Tree Press.
Boud, D. (1986). Implementing Student Self -Assessment. Sydney: Higher Education Research and Development Society of Australia (HERDSA) Green Guide No 5.
Bull, J., & Stephens, D. (1999). The use of Question Mark software for formative and summative assessment in two universities. Innovations in education and training international, 36(2), 128-136.‏
Bybee, R. W. (1997). Achieving scientific literacy: From purposes to practices. Heinemann, 88 Post Road West, PO Box 5007, Westport, CT 06881.‏
Cawelti, G. (2004). Handbook of research on improving student achievement. Educational Research Service.‏
Chappuis, J., Stiggins, R. J., Chappuis, S., & Arter, J. A. (2013). Classroom Assessment for Student Learning: Pearson New International Edition: Doing It Right-Using It Well. Pearson Higher Ed.
 Collins, J. (1986). Differential Instruction in reading: the social constwction of literacy. Cambridge university press.
Cooper, D. (2007). Talk about assessment. Toronto, ON, Thomson–Nelson.‏
Crisp, G. T. (2012). Integrative assessment: reframing assessment practice for current and future learning. Assessment & Evaluation in Higher Education, 37(1), 33-43.‏
Drisoll, M. P. (1994). Psychology of learning for instruction. Boston.
Educational Testing Service. Ple intelligences New York:
Eisner, Elliot W. (2005) .Artistry in teaching, Cultural Commons. http://www. Cultural commons. org/eisner. htm
Elias, J. L., & Merriam, S. (1980). Philosophical Foundations of Adult Education. (pp. 82-90; 102-107). Retrieved September 24, 2003.‏
Ellis, A. K., & Fouts, J. T. (1993). Cooperative learning. Research on Educational Innovations.‏ Eye on Education.
Erwin, J. C. (2004). The classroom of choice: Giving students what they need and getting what you want. ASCD.‏
Fredriksson, U., & Hoskins, B. (2007). The development of learning to learn in a European context. The Curriculum Journal, 18(2), 127-134.‏
Gay, L, R. (1991). Educational Evaluation and Measurement. Maxwell Macmillan.
Glatthorn, A. A. Bosch E, F. and Whitehead B. M. (2006). Curriculum leadership development and implementation, London: Sage.
Grellhesl, M., Smith, J., & Punyanunt-Carter, N. M. Human Communication. A Publication of the Pacific and Asian Communication Association.14 (2): 105–116.‏
Harlen, W. (2006). Teaching, Learning and Assessing Science 5 – 12, 4th edition. London: Sage.
Heritage, M. (2011, spring). Formative assessment: An enabler of learning. Better: Evidence-based Education Magazine, 18–19. Baltimore, MD: Johns Hopkins University. Retrieved from http://www.bestevidence.org/better/
Heritage, M., & Chen, E. (2005). Why data skills matter in school improvement. Phi Delta Kappan, 86(9), 707-710.‏
Hoskins. B, Fredriksson. U. (2013). Learning To Learn: What Is It And Can- It Be Measured. Joint Research Centre Technical Report. JRC 46532.
Kapambwe, W. M. (2010). The implementation of school based continuous assessment (CA) in Zambia. Educational Research and Reviews, 5(3), 99.‏
Locke, L. (2005). Teaching as artistry. Forthcoming Master‘s thesis, Department of Education, University of Auckland, Auckland.‏
Lubbers, M. J., Van Der Werf, M. P., Snijders, T. A., Creemers, B. P., & Kuyper, H. (2006). The impact of peer relations on academic progress in junior high. Journal of school psychology, 44(6), 491-512.‏
Lynch, M. (2014). Developing long-term healthy eating behaviours in Canadian kindergarten curricula. Revue phénEPS/PHEnex Journal, 6(2).‏
MacBeath, J., & McGlynn, A. (2004). Self-evaluation: What's in it for Schools? Routledge.‏
Marsh, C. J. (2009). Key concepts for understanding curriculum. Routledge.‏
Matsumura, L. C., Patthey-Chavez, G. G., Valeds, R., & Garnier, H. (2002). Teacher feedback, writing assignment quality, and third-grade students’ revision in lower- and higher-achieving urban schools. Elementary School Journal, 103, 3–26.
Michael Scriven. Perspectives of curriculum evaluation. Chicago: Rand McNally, 1967.‏ Michigan State Board of Education (2012).MI-Map Packets
Miller, J. W., McKenna, M. C., & McKenna, B. A. (1998). A comparison of alternatively and traditionally prepared teachers. Journal of Teacher Education, 49(3), 165-176.‏
Mongelli, A. (2010). Lifelong learning and innovation. Italian Journal of Sociology of Education, 2(3).‏
 Morse, J. M. (1994). Emerging from the data: The cognitive processes of analysis in qualitative inquiry. Critical issues in qualitative research methods, 346, 350-351.
Murray, F.B. (1994). Why understanding the theoretical basis of cooperative learning enhances teaching success. In Jacqueline, S.Thousand, Richard A.Villa, & Ann I.Nevin (Eds), Crativity and collaborative learning. A practical guide to empowering students and teachers (pp220-231). Baltimor: P.H.Brooke,
spub.co...http://www.oecd.org/site/educeri21st/40554299.pdf
Nelson, P. B., & Soli, S. (2000). Acoustical Barriers to LearningChildren at Risk in Every Classroom. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 31(4), 356-361.‏
Neuliep, J. W. (1995). A comparison of teacher immediacy in African‐American and Euro‐American college classrooms. Communication Education, 44(3), 267-277.‏
Olina, Z., & Sullivan, H. J. (2002). Effects of Teacher and Self-Assessment on Student Performance.
Popham, W. J. (2000). Testing! Testing! What Every Parent Should Know About School Tests. Allyn & Bacon, 200 Old Tappan Rd., Old Tappan, NJ 07675.‏
Popham, W. J. (2003). Test better, teach better: The instructional role of assessment. ASCD.‏
Popham, W. J. (2011). Transformative assessment in action: An inside look at applying the process. ASCD.‏
Puko, C. R. (1998). Changing the assessment paradigm in Slovenian schools.
Race, P. (2001). A briefing on self, peer & group assessment (Vol. 9). York: LTSN.‏
Richards, J. (2002). (ed). Methodology in Language Teaching. UK. Cambridge University Press New York, USA.
Rieckmann, M. (2010). Higher Education for Sustainable Development–key insights on research and practical experiences at the University of Vechta. Higher Education, 250.‏
Rungnoei, N., Seesawang, J., Tongpetch, J., Thongma, N., Rattanapark, R., & Hongthong, K. (2012). Development of Pre-Graduation Program for Entry into Professional Nursing Practice. Scholar, 4(1).‏
Sadler, D. R. (1989). Formative assessment and the design of instructional systems. Instructional science, 18(2), 119-144.‏
Segers, M., Dochy, F., & Cascallar, E. (2003). The era of assessment engineering: Changing perspectives on teaching and learning and the role of new modes of assessment. In optimising new modes of assessment: In search of qualities and standards (pp. 1-12). Springer Netherlands.‏
Shapiro, S.B. (1987). The instructional values of humanistic educators: An expanded, empirical analysis. Journal of Humanistic Education and Development, 25(3), 155-170.
Stiggins, R. J. (2001). Student-involved classroom assessment. Prentice Hall.‏
Stiggins, R. J., Arter, J. A., Chappuis, J., & Chappuis, S. (2004). Classroom assessment for student learning: doing it right--using it well. Assessment Training Institute.‏
System of Georgia, (1992). Board of Regents, University System of Georgia.
Taba, H., & Spalding, W. B. (1962). Curriculum development: Theory and practice
 (p. 529). New York: Harcourt, Brace & World.‏
Tileston, d.w. (2004). What every teacher should know about effective teaching strategies. Corwin Press.
Trochim, William, M.K. (2006). Purchase a printed copy of the Research Methods Knowledge Base. Retrieved on 18 September 2009 from: http://www.socialresearchmethods.net/kb/intreval.php
Tyler, R. W. (2004). Basic principles of curriculum and instruction. The curriculum studies.
University System of Georgia. Task Force on Assessing Major Area Outcomes. (19(
Walker, D. F. (2002). Fundamentals of curriculum: Passion and professionalism. Rutledge.‏
Wiggins, G. P., & McTighe, J. (2005). Understanding by design. Ascd.‏
William, D. (2011). Embedded formative assessment. Solution Tree Press.‏
Woolfolk, A. E. (1995). Educational Psychology, 6 th edn, Allyn and Bacon, USA.
Zacharis, N. Z. (2010). Innovative assessment for learning enhancement: Issues and practices. Contemporary Issues in Education Research, 3(1), 61.‏