رویکردها و روش‌های یاددهی و یادگیری در دانشگاه‌های نسل چهارم از منظر اعضای هیات علمی: مطالعه موردی کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی در آموزش عالی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، اصفهان، ایران

2 استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، اصفهان، ایران (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، اصفهان، ایران

چکیده

دانشگاه نسل چهارم الگوی حرفه‌ای نوینی را برای نهاد آموزش عالی تعریف می‌کند که برای توسعه محلی و منطقه‌ای فرصت‌سازی می‌کند. از نگاه بیشتر متخصصان آموزشی روش­های یاددهی و یادگیری مهم­ترین منبع کاربست شاخص­های دانشگاه نسل چهارم و پرورش دانش‌آموختگانی خلاق است. درواقع پیاده‌سازی شاخص­های دانشگاه نسل چهارم در روش‌های یاددهی یادگیری باعث بهبود مستمر کیفیت برنامه­ درسی دانشگاه نسل چهارم می­ شود. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف شناسایی رویکردها و روش‌های یاددهی و یادگیری در دانشگاه‌های نسل چهارم از منظر اعضای هیات علمی انجام شده است. روش پژوهش حاضر کیفی از نوع مطالعه موردی کیفی بوده است. مشارکت‌کنندگان پژوهش، اعضای هیئت علمی دانشگاه­ها بودند که با استفاده از روش نمونه­ گیری هدفمند از نوع گلوله برفی انتخاب شدند؛ بدین منظور با رعایت اصل اشباع­ شدگی با 20 نفر از متخصصان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های کشور که در حوزه برنامه درسی و دانشگاه‌های نسل چهارم اهل نظر هستند، مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد. روایی داده­ها با استفاده از چهار معیار قابل قبول بودن، انتقال­ پذیری، قابلیت اطمینان و تاییدپذیری و پایایی آن با استفاده از روش مستندسازی انجام گرفت. مصاحبه­ها، پس از پیاده شدن، به‌صورت تحلیل مضمون کیفی تجزیه ‌و تحلیل شدند. بر طبق یافته­ ها مهم­ترین نشانگرهای روش‌های یاددهی یادگیری برنامه­ های درسی دانشگاه‌های نسل چهارم عبارتند از: کاربست رویکرد آموزش مبتنی بر عمل، تسهیل فرصت‌های یادگیری شبیه­ سازی شده، توجه به روش‌های یادگیری مشارکتی، رویکرد آموزشی مبتنی بر آموزش همتایان، روش­های یادگیری مبتنی بر یادگیری اکتشافی، یادگیری خودهدایت شده و خودراهبر، کاربست روش­های نوین تدریس مانند تلفیق فناوری اطلاعات و فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدوین روش‌های یاددهی یادگیری برنامه‌های درسی. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که مؤسسات آموزش عالی کشور با تغییر رویکرد خود به نسل چهارم دانشگاه و با تربیت سرمایه انسانی اثربخش و کارآمد مبتنی بر نیازهای محلی و منطقه‌ای به ایجاد جامعه بهتر کمک شایانی خواهند نمود.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
آیت‌الهی، حبیب‌الله؛ پورضائیان، مهدی و هوشیار، مهران. (1391).تبیینویژگی‌هایهویتیآموزشعالیهنر باتأکید برمتغیرهایفرهنگیدرایرانامروز، نشریههنر‌های زیبا - هنر‌های تجسمی، 50، 5-14.
امینی، محمد؛ رحیمی، حمید و خدابخشی، حمیدرضا. (1397). ارزیابی مقایسه­ای کیفیت عناصر برنامه درسی در رشته علوم تربیتی. مجله راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی، 2(2)، 1 – 12.
بختیاری‌نژاد، فیروز و شیخان، ناهید. (1395). بازبینیدرسیرشته­هایمهندسیبرایتوسعهفناوری. رهیافت، 62، 1-14.
پیشگاهی، علیرضا؛ دره­شیری، شهلا؛ اولیا، محمدباقر؛ حلوانی، ابوالحسن؛ نوری ماجلان، نادر؛  سلمان روغنی، حسن؛ عقیلی، حسین؛ کرمانی، محمد و لطفی، محمدحسن. (1388). اثر روش یادگیری فعال بر میزان رضایت و ماندگاری اطلاعات دانشجویان دوره فیزیوپاتولوژی دانشگاه علوم پزشکی یزد.آموزش در علوم پزشکی،9(3)،208-215.
تقی­زاده، سعیده. (1398). طراحی الگوی تدریس اثربخش در دوره‌های تحصیلات تکمیلی رشته‌های علوم انسانی. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
ثابت، فاطمه؛ تبری­خمیران، رسول؛ اسدی­لویه، عطاء‌اله و نژاد­لیلی، احسان کاظم. (1393). بررسی میزان آمادگی خودراهبری در یادگیری و فاکتورهای مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران. پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 6(2)، 36- 44.
جعفری­ثانی، حسین؛ سعیدی­رضوانی، محمود؛ زارعی­نوجینی، محسن و پاک­مهر، حمیده. (1392). ویژگی‌های کلیدی برنامه درسی مبتنی بر آموزش الکترونیکی در آموزش عالی. آموزش عالی ایران، 5 (2)، 163 – 187.  
حق‌شناس، محمد و جمور، حسین. (1396). ضرورتتغییردرحکمرانیدانشگاه‌هایکشورباایجادنسلچهارمدانشگاه. مجموعهمقالاتیازدهمینکنگرهپیشگامانپیشرفت.
خورسندی طاسکوه، علی (1396). دانشگاه نسل چهارم، مأموریت جامعه سازی. نشریه دانشگاه امروز، 1 (2)، 10-12.
خورسندی طاسکوه، علی و پناهی، مریم. (1396). تحلیل انتقادی نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی دانشگاه‌ها؛ پیشنهادات سیاستی برای آموزش عالی ایران. فصلنامه علمی پژوهشی آموزش عالی ایران، 8 (3)، 111-136.
دانایی­فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل. (1398). روش­شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات اشراقی.
شعبانی، حسن. (1395). مهارت­های آموزشی و پرورشی: روش­ها و فنون تدریس. تهران: سمت.
شعبانی ورکی، بختیار (1379). رویکردهای یاددهی-یادگیری (مفاهیم، بنیادها و نظریه­ها). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، به نشر.
صادقی­دیزج، الناز؛ حسینی­نسب، سیدداوود؛ عسگریان، فریبا؛ شیرعلی­پور، اصغر و مقصودی، محمدرضا. (1394). فراتحلیل اثربخشی روش­های تدریس فعال در عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان ایرانی. روان‌شناسی تربیتی، 35(1)، 79 – 103.
غلامی، نادیا. (1398).بررسی موانع به کارگیری روش‌ها و فنون تدریس فعال در فرآیند یاددهی -یادگیری و ارائه راهکار. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
فاضل، امیر؛ کمالیان، امین رضا و قلی روشن، سید علی. (1396). شناساییابعادومؤلفه­هایمؤثربرتوانمندسازیمنابعانسانیدانشگاهیباتأکیدبردانشگاه‌هاینسل سوموچهارمبااستفادهازرویکرددلفی فازی:ارائۀالگوییمفهومی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 10(6)، 455-468
فراستخواه، مقصود (1396). گاه و بی گاهی دانشگاه در ایران. تهران: انتشارات آگاه.
کشاورزی، مهدی؛ یارمحمدیان، محمدحسین و نادی، محمدعلی. (1396). طراحی الگوی روش‌های تدریس مبتنی بر توسعه آینده‌پژوهی در آموزش عالی ایرانفصلنامه علمی-پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 8(4)، 157- 174.
گودرزوندچگینی، مهرداد. (1397). رویکرددانشگاه‌هاینسلچهارمکاروعمل. فصلنامهآموزشمهندسیایران، 20(78)، 1-16.
لیاقت‌دار، محمدجواد؛ کاویانی، حسن؛ زمانی، بی‌بی عشرت و عابدینی، یاسمین. (1397). بازنمایی تجارب دانشجویان از یادگیری فعال در کلاس معکوس: پژوهشی پدیدارشناسانه،فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 31 و 32، 107-136.
موسی‌پور، نعمت‌الله. (1392). تدریس دانشگاهی: کدام روش؟ کدام الگو؟.  فصلنامه پژوهش­های آموزش و یادگیری، 3، 37-49.
مهدی، رضا و شفیعی، مسعود. (1396). نقش‌آفرینیوظرفیت‌سازیدانشگاه‌هاینسلچهارمبرایتوسعهمحلیو منطقه­ای. فصلنامهصنعتودانشگاه،10(53)، 1-22.
مهدی‌نژاد، ولی و اسماعیلی، رقیه. (1393). رابطه میان رویکردهای تدریس اعضای هیئت علمی و رویکردهای-یادگیری دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان. فصلنامه پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 5، 51-66.
نصراللهی‌نیا، فاطمه و حاجی خواجه‌لو، صالح رشید. (1396). دانشگاهبه‌سویهویت‌هایجدید. مجموعهآثارومقالاتبرگزیدهدهمینکنگرهپیشگامانپیشرفت.
یمنی‌دوزیسرخابی. (1380).درآمدیبربررسیعملکرد سیستم­هایدانشگاهی،تهران،نشردانشگاهشهیدبهشتی.
ب. انگلیسی
Annas, J. (2011). Practical expertise. In J. Bengson & M. Moffett (Eds.), Knowing how:Essays on knowledge, mind, and action (pp.101-111). London: Oxford UniversityPress.
Arnold, S., Warner, W. J., & Osborne, E. W. (2006). Experiential learning in secondary agricultural education classrooms. Journal of Southern Agricultural Education Research, 56(1), 30-39.
Bene, K. L., & Bergus, G. (2014). When earners become teachers: A review of peer teaching in medical student educaltion. Family Medicine, 46(10), 783-787.
Bharvad, A. J. (2010). Curriculum evaluation.International ResearchJournal,1(12), 72-74.
Bozeman, B., Rimes, H., & Youtie, J. (2015). The evolving state-of-the-art in technologytransfer research: revisiting the contingent effectiveness model. Health Ploicy, 44(1), 34–49.
Buljac-Samardzic, M., Dekker-van Doorn, C. M., van Wijngaarden, J. D.& van Wijk, K. P. (2010). Interventions to improve team effectiveness: A systematic review. Health Policy, 94(3), 183–195.
Cook, D. A, Hatala, R., Brydges, R., Zendejas, B., Szostek, J. H., Amy, T. W., Patricia, J. E, Stanley, J. Hamstra. (2011). Technologyenhanced simulation for health professions education. Journal of American Medical Assocciation, 306(9), 978-988.
Deslauriers, L., McCarty, L. S., Miller, K., Callaghan, K., & Kestin, G. (2019). Measuring actual learning versus feeling oflearning in response to being actively engaged in the class-room. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116, 19251–19257.
Dima, A.M., S. Vasilache., V.Ghinea & S.Agoston. )2013(, A model of academic  responsibility. Review of Administrative Sciences, 9(38), 23-43.
Dusek, T., & Kovács, N. (2009). A Széchenyi István Egyetem hatása a helyimunkaerpiacra. A Virtuális Intézet Közép-Európa Kutatására VIKEK Évkönyve, II.Régiók a Kárpát-medencén innen és túl konferencia tanulmányai, 2, pp. 69-73.
Education. Manchester, England: Paul Chapman Publishing. https://doi.org/10.4135/9780857024510  
Eisner, E. W. (1985). The educational imagination (p. 176). New York: Macmillan
Evans, C. (2020). Exploiting students’ part-time work to enhance learning, teaching and assessment. Industry and Higher Education, 34(1), 1- 4.
Fischer, E., & Hanze, M. (2019). Back from “guide on the side” to “sage on the stage”? Effects of teacher-guided and student-activating teaching methods on student learning in higher education. International Journal of Educational Research, 95, 26–35.
Giuri, P., Munari, F., Scandura, A., & Toschi, L. (2019). The strategic orientation of universities in knowledge transfer activities. Technological Forecasting and Social Change, 138, 261-278.
Gottlieb, Z., Epstein, S., & Richards, J. (2017). Near peer teaching programme for medical students. The Clinical Teacher, 14(3), 164-9. [DOI:10.1111/tct.12540]
Hazen, M. A., Cavanagh, G. F. S., & Bossman, L. (2004). Teaching with mission: Personal development, team building, and social responsibility. Journal of Business Ethics, 51, 373–386.
Inuwa, I. M., Al-Rawahy, M., Roychoudhry, S., & Taranikanti, V. (2012). Implementing a modified team-based learning strategy in the first phase of an outcome-based curriculum – Challenges and prospects. Medical Teacher, 34(7), 492–499.
Inyang, N. E. U. & Etuk, G. K. (2015). Marketing education for economic survival: The case of University ofUyo. Bristish Journal of Education, 3(3), 14-26.
Kapetaniou, C., & Lee, S. H. (2017). A framework for assessing the performance of universities: the case of Cyprus. Technol. Forecast. Soc. Chang. 123, 169–180.
Kolb, A. Y. (2005). The Kolb learning style inventory-version 3.1 2005 technical specifications. Boston, MA: Hay Resource Direct, 200(72), 166-171.
Manistitya, M. & Fongsuwan, W. (2015). Human Resource Management, JobSatisfaction and Employee Commitment Affecting Information TechnologyStaff Turnover Intention: A Structural Equation Model. Research Journal of Business Management, 9 (1), 157-172
Mosston, M., & Ashworth, S. (2002). Teaching physical education(5th Ed.). Boston: Benjamin Cummings.
Nakwa, K., & Zawdie, G. (2012). The role of innovation in termediaries inpromoting the triple helix system inMNC-dominated industries in Thailand: The case of hard disk drive andautomotive sectors. International Journalof Technology Management &Sustainable Development, 11(3), 265-283.
Nithyanandam, G. K. (2020). A framework to improve the quality of teaching-learning process-A case study. Procedia Computer Science, 172, 92-97.
Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (2004). Curriculum: Foundations, principles, and issues. Boston, Mass: Allyn and Bacon.
Pawlowski, K. (2009). The rourth generation university as a creator of the local and regional development. Higher Education in Europe, 34(1), 51-64.
Stagner, J. C. (2016). Stanford University’s fourth generation district energy system: Combined heat and cooling provides a path to sustainability. District Energy, Fourth Quarter, 19-24.
Thomas, S. B., Crouse Quinn, S., Butler, J., Fryer, S. C., & Garza, M. A. (2011). Toward a fourth generation of disparities research to achieve health equity. Annual Review of Public Health, 32, 399-416.
Urszula, W., & Adam, M. A. (2012). Institute for sustainable technologies–National Research Institute in Radom Poland. PROBLEMY EKSPLOATACJI.
Vasan, N. S., DeFouw, D. O., & Holland B. K. (2008). Modified use of team-based learning for effective delivery of medical gross anatomy and embryology. Anatomical Sciences Eduction, 1(1), 3-9.
Wadsworth, J. (2012). Global R & D funding forecast: R&D spending growth continues while globalization accelerates. Battele and R&D magazine. Available at: www.rdmag.com.
Zaqout, F., & Abbas, M. (2012). Towards a model for understanding the influence of the factors thatstimulate university students’ engagement and performance in knowledge sharing. Library Review,61(5), 345-361.
Zhouying, J. I. N. (2005). Global technological change: From hard technology to soft technology. Translated by Kelvin W.Willoughby. Bristol, UK.