بررسی رابطۀ ادراک از کلاس و درگیری تحصیلی به واسطۀ انگیزش تحصیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطۀ ادراک دانش‌آموزان از کلاس (احساس تعلق به کلاس، حمایت معلم، همکاری، تحقیق، عدالت و جهت‌گیری تکلیف) و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان (رفتاری، شناختی و عاطفی)، با واسطه‌گری انگیزش تحصیلی در قالب مدلیابی معادلات ساختاری بود. جامعۀ آماری پژوهش حاضر را تمام دانش‌آموزان مقطع دوم متوسطه شهر قائمیه تشکیل می‌دادند کهدر سال تحصیلی 1395-1394 مشغول به تحصیل بودند. بدین منظور 300 دانش‌آموز (100 پسر200 دختر) دورة متوسطه دوم شهر قائمیه به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب و به پرسش­نامه‌های ادراک از بافت کلاسی فراسر و مک روبین و فیشر، درگیری تحصیلی زرنگ، و مقیاس انگیزش موقعیتی گای ، والرند و بلانچارت پاسخ دادند. پرسش­نامه‌ها از نظر خصوصیات روان‌سنجی بررسی شدند و همگی دارای روایی و پایایی مناسبی بودند. برای تحلیل داده­ها از مدلیابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار لیزرل استفاده شد. نتایج مدل اندازه‌گیری نشان داد که متغیرهای آشکار به­خوبی متغیرهای نهان را اندازه‌گیری می‌کنند و مدل اندازه‌گیری نیز از برازش مطلوبی برخوردار است. نتایج مدل ساختاری نیز نشان داد که ادراک از کلاس درس هم به­طور مستقیم و هم به طور غیرمستقیم، به واسطۀ انگیزش تحصیلی، بر درگیری تحصیلی اثر دارد. شاخص‌های برازش کلی مدل نیز نشان داد که مدل مذکور از برازش مناسبی برخوردار است. به­طور خلاصه نتایج حاکی از آن بود که انگیزش می‌تواند سازوکار رابطۀ بین ادراک از کلاس و درگیری تحصیلی را روشن کند و معلمان می­توانند با بهره‌گیری از شیوه‌های آموزشی تکلیف محور، تحقیق محور، گفتگو محور، همکارانه و حمایت­کننده زمینۀ افزایش سطح انگیزه خودتعیین یا همان انگیزۀ درونی را فراهم آورند؛ در نتیجه فراگیران با افزایش انگیزش درونی درگیری تحصیلی بیشتری را نشان می‌دهند. در مجموع، با توجه به نتایج این پژوهش به معلمان توصیه می‌شود حمایت از شاگردان و آموزش عدالت­محور در کلاس را سرلوحه کار خود قرار دهند تا دانش‌آموزان با انگیزه‌تر شوند و در فعالیت‌های آموزشی و تحصیلی مشارکت بیشتری از خود نشان دهند.

کلیدواژه‌ها


البرزی، محبوبه (1393). رابطه ادراک ازوالدین وخلاقیت اجتماعی درکودکان باواسطه گری باورهای انگیزشی در روابط دوستانه. مطالعات آموزش و یادگیری، 6 (2 پیاپی 67)، 81-61.
البرزی، محبوبه و رضویه، اصغر (1390). تاًثیر انگیزش بیرونی بر خلاقیت کودکان. تازه‌های علوم شناختی، 13 (2)، 66-57.
بردبار، مریم و یوسفی، فریده (1395). نقش واسطه‌ای فرایندهای نظام خود و هیجان‌های تحصیلی در رابطه بین محیط حامی خودپیروی و درگیری تحصیلی. روا‌ن‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 13(49)، 13-28.
حجازی، الهه، صالح نجفی، مهسا و لواسانی، مسعود (1394). رابطه ادراک از محیط کلاس و خوش‌بینی با تحول مثبت دانش‌آموزان. مجله روان‌شناسی، 19 (74)،  188-198.
محمدی باغملایی، حیدر و یوسفی، فریده (1397). رابطۀ ساختاری تعامل معلم-دانش‌آموز، درگیری تحصیلی و سازگاری دانش‌آموزان با مدرسه. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 10(2)، 75-99.
رافعی، الهام (1391). بررسیرابطهادراکازمحیطکلاسباسازگاریاجتماعیوعملکردتحصیلیدانش‌آموزان دخترپایهسومراهنماییشهرستانآرانوبیدگل. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.
زرنگ، رمضانعلی (1391). رابطه سبک­های یادگیری و درگیری تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.
فولادچنگ، محبوبه و حسن‌نیا، سمیه (1394). رابطۀ بین ادراک محیط یادگیری و فرسودگی تحصیلی از طریق واسطه‌گری ذهن‌آگاهی: مدل‌یابی ساختاری. مجله روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 12(45)، 86-93.
قدیری، پروین (1390). بررسی رابطۀ ادراک از محیط کلاس و جهت‌گیری هدف با پیشرفت تحصیلی ریاضی در دانش‌آموزان دختر پایه سوم متوسطه. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی.
مرادی، مرتضی و چراغی، اعظم (1393). الگوی علّی تجربی از روابط بین ادراک از الگوهای ارتباط خانواده، ادراک از ساختارکلاس، انگیزش و خودگردانی تحصیلی و سرزندگی تحصیلی در نوجوانان دبیرستانی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 8 (2)، 140-113.
ملتفت، قوام (1390). ارائۀ مدلی برای بهزیستی روان‌شناختی با توجه به ادراک دانش‌آموزان از والدین، همسالان و معلمان با نقش واسطه‌ای باورهای انگیزشی. رسالۀ دکتری، دانشگاه شیراز، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی.
نیکدل، فریبرز؛ کدیور، پروین، فرزاد، ولی‌اله و کریمی، یوسف (1389). بررسی شاخص‌های روان‌سنجی پرسش­نامه ادراک از محیط کلاس. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 1(1)، 31-53.
Afari, E., Aldridge, J. M., Fraser, B. J., & Khine, M. S. (2013). Students’ perceptions of the learning environment and attitudes in game-based mathematics classrooms. Learning Environments Research, 16(1), 131-150.‏
Aldridge, J., & Fraser, B. (2000). A cross-cultural study of classroom learning environments in Australia and Taiwan. Learning Environments Research, 3(2), 101-134.‏
Ames, C. (1992a). Achievement goals and the classroom motivational climate. In D. H. Schunk & J. L. Meece (Eds.), Student perceptions in the classroom (p. 327–348). Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Ames, C. (1992b). Classrooms: Goals, structures, and student motivation. Journal of Educational Psychology, 84(3), 261.
Anderman, E. M., & Midgley, C. (1997). Changes in achievement goal orientations, perceived academic competence, and grades across the transition to middle-level schools. Contemporary Educational Psychology, 22(3), 269-298.
Assor, A. (2012). Allowing choice and nurturing an inner compass: Educational practices supporting students' need for autonomy. In S. L. Christenson, A. L. Reschly, & C. Wylie (Eds.), handbook of research on student engagement (p. 421–439). Springer Science + Business Media. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-2018-7_20.
Astleitner, H. (2000). Designing emotionally sound instruction: The FEASP-approach. Instructional science, 28(3), 169-198.
 Bateman, T. S., & Crant, J. M. (2003, August). Revisiting intrinsic and extrinsic motivation. Paper presented at: Meeting of the Academy of Management, Seattle, WA.
Bronfenbrenner, U., & Morris, P. A. (1998). The ecology of developmental processes. In W. Damon, & R. Lerner (Eds.), handbook of child psychology: theoretical models of human development (pp. 993-1028). Hoboken, NJ: Wiely.
Cazan, A. M. (2015). Learning motivation, engagement and burnout among university students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 187, 413-417.
Cheon, S. H., & Reeve, J. (2015). A classroom-based intervention to help teachers decrease students’ amotivation. Contemporary Educational Psychology, 40, 99-111.
Chi, U. J. (2014). Classroom engagement as proximal level for student success in higher education: what a self-determination framework within a multi-level developmental system tells us. Ph.D. Dissertation in Applied Psychology, Portland State University.
Connell, J. P., & Wellborn, J. G. (1991). Competence, autonomy, and relatedness: A motivational analysis of self-system processes. In M. Gunnar, & L. A. Sroufe (Eds.), Minnesota symposium on child psychology: Self- processes in development (pp. 43-77). Chicago: University of Chicago Press.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrıinsic motivation and self-deternination in human behaviour. NY: Plenum.
Deci, E. L., & Moller, A. C. (2005). The concept of competence: A starting place for understanding intrinsic motivation and self-determined extrinsic motivation. In A. J. Elliot & C. S. Dweck (Eds.), Handbook of competence and motivation (pp. 579–597). New York: Guilford Press.
 Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2008a). Self-determination theory: A macro theory of human motivation, development, and health. Canadian psychology/Psychologie Canadienne, 49(3), 182-185.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2008b). Facilitating optimal motivation and psychological well-being across life's domains. Canadian Psychology/Psychologie Canadienne, 49(1), 14.
Dorman, J. P., Fisher, D. L., & Waldrip, B. G. (2006). Classroom environment, students learning strategies, and academic efficacy and attitude to science: A lisrel analysis. In Contemporary approaches to research on learning environments: Worldviews (pp. 1-28).University of Southern Queensland Australia.
Dorman, J. P., McRobbie, C. J., & Foster, W. J. (2002). Associations between psychosocial environment in religious education classes and students' attitude to Christianity. Religious Education, 97, 23-42.
Dweck, C. S. (2013). Self-theories: Their role in motivation, personality, and development. Psychology press.
Finn, J. D. (1989). Withdrawing from school. Review of Educational Research, 59(2), 117-142.
Fraser, B. J. (1998). Classroom environment instruments: Development, validity and applications. Learning environments research, 1(1), 7-34.
Fraser, B. J., McRobbie, C. J., & Fisher, D. (1996). Development, validation and use of personal and class forms of a new classroom environment questionnaire. In Proceedings Western Australian Institute for Educational Research Forum.
Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of evidence. Review of Educational Research, 74(1), 59-109.
Federici, R. A., & Skaalvik, E. M. (2014). Students' perceptions of emotional and instrumental teacher support: Relations with motivational and emotional responses. International Education Studies, 7(1), 21-36.
 Fredrickson, B. L. (2013). Positive emotions broaden and build. Advances in Experimental Social Psychology, 47, 1-53.
Gazelle, H. (2006). Class climate moderates peer relations and emotional adjustment in children with an early history of anxious solitude: A child × environment model. Developmental psychology, 42(6), 1179-1192.
Guay, F., Mageau, G. A., & Vallerand, R. J. (2003). On the hierarchical structure of self-determined motivation: A test of top-down, bottom-up, reciprocal, and horizontal effects. Personality and social psychology bulletin, 29(8), 992-1004.
Guay, F., Vallerand, R. J., & Blanchard, C. (2000). On the assessment of situation intrinsic and extrinsic motivation: The situation Motivation Scale (SIMS). Motivation and Emotion, 24(3), 175-213.
Houston, D. A., & George-Jackson, C. E. (2012). Academic engagement of undergraduate students majoring in STEM. American Educational Research Association, 1-30.
Hwang, S.Y &Kim M. J. (2006). A comparison of problem- based learning and lecture-based learning in an adult health nursing course. Nurse Educationtody, 26, 315-321.
Kosterrelioglu, M.A & Kosterrelioglu, I. (2015). Effects of high school students' perceptions of school life quality on their academic motivation levels. Educational Research and Reviews, 10, 274-281.
 Kiemer, K., Gröschner, A., Pehmer, A. K., & Seidel, T. (2015). Effects of a classroom discourse intervention on teachers' practice and students' motivation to learn mathematics and science. Learning and Instruction, 35, 94-103.
Linnenbrink, E. A., & Pintrich, P. R. (2003). The role of self-efficacy beliefs instudent engagement and learning intheclassroom. Reading &Writing Quarterly, 19(2), 119-137.
Martella, R., Nelson, R. &Marchand, Martella, N. (2003). Managing disruptive behavior in the schools. Boston, MA: Allyn & Bacon.
 O'Donnell, A. M., Reeve, J., & Smith, J. K. (2011). Educational psychology: Reflection for action. John Wiley & Sons.
Pintrich, P. R. (2000a). Multiple goals, multiple pathways: The role of goal orientation in learning and achievement. Journal of Educational Psychology, 92(3), 544.
Pintrich, P. R. (2000b). The role of goal orientation in self-regulated learning. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M.Zeidner (Eds.), Handbook of self-regulation (pp. 451–502). San Diego: Academic Press.
Pintrich, P. R. (2003). A motivational science perspective on the role of student motivation in learning and teaching contexts. Journal of Educational Psychology, 95, 667–686.
Pintrich, P. R. (2004). A conceptual framework for assessing motivation and self-regulated learning in college students. Educational Psychology Review, 16, 385–407.
Radovan, M., & Makovec, D. (2015). Relations between students’motivation, and perceptions of the learning environment. Center for Educational Policy Studies Journal, 5(2), 115-137.
Reeve, J. (2009). Understanding motivation and emotion. New York: Wiely.
Reeve J. (2012) A Self-determination Theory Perspective on Student Engagement. In: S. Christenson, A. Reschly, & C. Wylie (Eds.), handbook of research on student engagement (pp. 149-172). Springer, Boston, MA
Reeve, J. (2013). How students create motivationally supportive learning environments for themselves: the concept of agented engagement. American Psycho- Psycho-logical Association, 105(3), 579-595.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 54-67.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2006a). Living well: A self-determination theory perspective on eudemonia. Journal of Happiness Studies, 9, 139-170.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2006b). Self-regulation and the problem of human autonomy: Does psychology need choice, self-determination, and will? Journal of Personality, 74(6),1557-1582.
Seo, D., & Taherbhai, H. (2009). Motivational beliefs and cognitive processes in mathematics achievement, analyzed in the context of cultural differences: A Korean elementary school example. Asia Pacific Education Review, 10(2), 193-203.
Skinner, E. A., Kinderman, T. A., & Furrer, C. (2009). A motivational perspective on engagement and disaffection: Conceptualization and assessment of children’s behavioral and emotional participation in academic activities in the classroom. Educational and Psychological Measurement, 69, 493-525.
 Skinner, E., Pitzer, J., & Brule, H. (2014). The role of emotion in engagement, coping, and the development of motivational resilience. International handbook of emotions in education, 331-347.
Sunger, S. & Gunggorn, S. (2009). The role of classroom environment perception in self-regulated learning and science achievement. Elementary Education Online, 8(3), 883-900.
Tulis, M., & Fulmer, S. M. (2013). Students’ motivational and emotional experiences and their relationship to persistence during academic challenge in mathematics and reading. Learning and Individual Differences, 27, 35-46.
Vrugt, A., & Oort, F. J. (2008)."Metacognition, achievement goals, study strategies and academic achievement: pathways to achievement. Metacognition Learning,30, 123-146.
Wang, M. T., & Eccles, J. S. (2013). School context, achievement motivation, and academic engagement: A longitudinal study of school engagement using a multidimensional perspective. Learning and Instruction, 28, 12-23.
Woolley, M. E., & Bowen, G. L. (2007). In the context of risk: Supportive adults and the school engagement of middle school students. Family Relations, 56(1), 92-104.