شناسایی مؤلفه‌های معماری مؤثر در ارتقای یادگیری دانش‌آموزان با تأکید بر فضاهای باز مدارس بر اساس سند تحول بنیادین آموزش‏ و‏ پرورش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

آموزش ‏و ‏پرورش زیربنای ساخت جامعۀ سالم بوده و در سال­‌های اخیر با توجه به رشد و وسعت تغییرات شیوه­‌های آموزشی، سازگارکردن بستر یادگیری با نیازهای یادگیرنده، بیش از پیش در کانون توجه متخصصان این حیطه قرار گرفته است. توجه صرف به احجام، ساختمان و فضاهای بستۀ مدارس به جای توجه هم­زمان به فضاهای باز از نقاط ضعف اصلی مدارس کشور بوده و فضاهای باز موجود به رفع کامل نیازهای آموزشی، ارتباطات جمعی، بازی و استراحت دانش­ آموزان نمی‌پردازد. بازنگری در نحوۀ برخورد با طراحی فضاهای باز و بسته مدارس موضوعی است که ذهن بسیاری از متخصصان آموزشی را به خود معطوف ساخته است. هدف از انجام پژوهش حاضر شناخت عناصری از فضاهای آموزشی است که از دیدگاه متخصصان دارای اهمیت هستند و موجب افزایش یادگیری دانش‌­آموزان می‌شوند. در این پژوهش سعی بر آن بود تا عناصر مؤثر در یک قالب کلی ارائه شود تا طراحان و معماران بتوانند با استناد به آن، اهم مفاهیم و موارد موردنیاز را در طراحی فضاهای باز آموزشی در نظر بگیرند و اعمال کنند. در این پژوهش، برای پاسخ به پرسش‌­های تحقیق و شناسایی مؤلفه­‌های مؤثر در ارتقای یادگیری دانش‌آموزان از دیدگاه متخصصان (تکنیک دلفی)، استفاده شده است. بر اساس ماهیت موضوع، پرسش‌‏نامه به عنوان ابزار اصلی گردآوری اطلاعات استفاده شده است. ساختار پرسش‌‏نامه بر اساس مؤلفه‌­های مستخرج از ادبیات موضوع و براساس طیف لیکرت تدوین شده است. سپس از طریق تحلیل محتوا، پاسخ هر کدام از سؤالات باز پرسش‌‏نامه از جانب متخصصان بررسی شد. با بهره­‌گیری از نظرات طراحان و متخصصان معماری، روان‏‌شناسان محیطی، کارشناسان فضاهای آموزشی شاغل در سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور و مسئولان ادارۀ کل آموزش ‏و‏ پرورش، میزان تأثیر عوامل استخراج‌ شده در افزایش یادگیری و خلاقیت دانش‌آموزان، ارزیابی و اولویت‌بندی شد. در نهایت اصول طراحی برای سازمان‏دهی فضایی مدارس ارائه شد که با توجه به نیازهای گوناگون دانش‌آموزان، می‌‏تواند راهنمای طراحی برای معماران و متخصصان باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدپور سامانی، نسرین، فارسی محمدی­پور، علیرضا و بهروز، سیدمحمد. (1397) شناسایی عوامل طبیعی ارزشمند به روش VPS از نظر کودکان به منظور ارائه چهارچوبی برای سازماندهی فضایی حیاط مدرسه. فناوری آموزش، 13 (2)، 120-107.
بختیار نصرآبادی، حسنعلی. (1385). بررسی وضعیت فضای فیزیکی مدارس شهر اصفهان با توجه به استانداردهای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس. دانشور رفتار، 21، 42-33.
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. (1391). الفبای روان‏شناسی محیط برای طراحان، تهران: انتشارات آرمانشهر.
پورجعفر، محمدرضا، انصاری، مجتبی، محمودی­نژاد، هادی و علی­زاده، امین. (1389) بررسی تحلیلی چگونگی برانگیزش آفرینشگری کودکان در طراحی فضاها و محوطه­های شهری با تاکید بر رابطه «خلاقیت» و «طراحی کالبدی» فضاهای بازی کودکان. مدیریت شهری، 8 (25)، 81-63.
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش‏و‏پرورش، تهران: شورای عالی آموزش‏و‏پرورش.
سمیع آذر، علیرضا. (1379). مفهوم و کارکرد فضای باز در مدارس سنتی و جدید. مجله صفه، 10 (31)، 111-104.
شورای عالی آموزش‏و‏پرورش (1395). برنامه زیرنظام تأمین فضا، تجهیزات و فناوری نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی، تهران: شورای عالی آموزش‏و‏پرورش.
غفرانی، محمد، نوری، حبیب و روشن­بخش یزدی، احمد. (1393). بررسی تناسب ابعاد مبلمان آموزشی با اندازه­های بدنی دانش‌آموزان در شهر یزد. مجله ارگونومی، 2 (3)، 87-77.
قره­بگلو، مینو، عینی­فر، علیرضا و ایزدی، عباسعلی. (1392). ارتقای تعامل کودک با مکان در فضای باز مجتمع­های مسکونی (موردپژوهی سه گونه فضای باز مسکونی در شهر تبریز). معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، 18، 82-69.
کامل­نیا، حامد. (1386). دستور زبان طراحی محیط­های یادگیری، تهران: انتشارات سبحان نور.
گلچین، پیمان، ناروئی، بهروز و مثنوی، محمدرضا. (1391). ارزیابی کیفیت بصری فضاهای آموزشی بر اساس ترجیحات استفاده‌کنندگان (مطالعۀ موردی: دانشگاه سیستان و بلوچستان)، محیط­شناسی، 38 (2)، 150-135.
مرتضوی، شهرناز. (1380). روان‏شناسی محیط و کاربرد آن، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ملتفت، قوام، ساداتی فیروزآبادی، سمیه سادات و اداوی، حمیده. (1396). رابطۀ جهت­گیری ارتباطی خانواده و نگرش نسبت به خلاقیت با نقش میانجی انگیزش تحصیلی، مجلۀ مطالعات آموزش و یادگیری، 9 (2)، 121-105.
Ahmed, S. A., & Ali, S. M. (2006). People as partners: Facilitating people’s participation in public–private partnerships for solid waste management. Habitat International, 30 (4), 781-796.
Ansell, N. (2009). Childhood and the politics of scale: descaling children's geographies?, Progress in Human Geography, 33 (2), 190-209.
Barker, R. G. (1968). Ecological Psychology: Concepts and Methods for Studying the Environment of Human Behavior. Stanford, CA: Stanford University Press.
Barton, J., Bragg, R., Wood, C., & Pretty, J. (Eds.). (2016). Green exercise: Linking nature, health and well-being. Routledge.
Bell, A. C., & Dyment, J. E. (2008). Grounds for health: the intersection of green school grounds and health‐promoting schools. Environmental Education Research, 14 (1), 77-90.
Berger, R. (2006). Using contact with nature, creativity and rituals as a therapeutic medium with children with learning difficulties: A case study. Emotional and behavioural difficulties, 11 (2), 135-146.
Bilton, H. (2010). Outdoor learning in the early years: Management and innovation. Routledge.
Brittin, J., Sorensen, D., Trowbridge, M., Lee, K. K., Breithecker, D., Frerichs, L., & Huang, T. (2015). Physical activity design guidelines for school architecture. PloS one, 10 (7), e0132597.
Collado, S., Staats, H., & Corraliza, J. A. (2013). Experiencing nature in children’s summer camps: Affective, cognitive and behavioural consequences. Journal of Environmental Psychology, 33, 37-44.
Dudek, M. (2012). Architecture of schools: The new learning environments. Routledge.
Fjørtoft, I. (2004). Landscape as playscape: The effects of natural environments on children’s play and motor development. Children Youth and Environments, 14 (2), 21-44.
Fleming, D. J. (2014). Learning from schools: School choice, political learning, and policy feedback. Policy Studies Journal, 42 (1), 55-78.
Gadsden, V. L., & Dixon-Roman, E. J. (2017). “Urban” schooling and “urban” families: The role of context and place. Urban Education, 52 (4), 431-459.
Heiko, A. (2012). Consensus measurement in Delphi studies: review and implications for future quality assurance. Technological forecasting and social change, 79 (8), 1525-1536.
Hill, B. M. (2010). Creative Collaboration. pp. 1-30.
Hornecker, E. (2005). Space and Place–setting the stage for social interaction. In Position paper presented at ECSCW05 workshop Settings for Collaboration: The Role of Place.
Horwitz, R. A. (1979). Psychological effects of the “open classroom”. Review of Educational Research, 49 (1), 71-85.
Jennings, J., Aitken, S., Estrada, S. L., & Fernandez, A. (2006). Learning and earning: relational scales of children’s work. Area, 38 (3), 231-239.
Krippner, S. (1999). Dreams and Creativity. In M. Runco & S. Pritzer (Eds.), Encyclopedia of Creativity (Vol. 1, pp. 591–596). San Diego, CA: Academic Press.
Kyttä, M. (2002). Affordances of children’s environments in the context of cities, small towns, suburbs and rural villages in Finland and Belarus. Journal of environmental psychology, 22 (1-2), 109-123.
Lee, Y., Kim, Y. M., Lee, J. H., & Yun, M. H. (2018). Anthropometric mismatch between furniture height and anthropometric measurement: A case study of Korean primary schools. International Journal of Industrial Ergonomics, 68, 260-269.
McAndrew, F. T. (1993). Environmental Psychology. Thomson Brooks/Cole Publishing Co.
Maruani, T., & Amit-Cohen, I. (2007). Open space planning models: A review of approaches and methods. Landscape and Urban Planning, 81 (1-2), 1-13.
McConnachie, M. M., & Shackleton, C. M. (2010). Public green space inequality in small towns in South Africa. Habitat International, 34 (2), 244-248.
Mozaffar, F., Faizi, M., & Asadpour, A. (2013). Contemporary Approaches to Environmental Studies of Urban Open Spaces. Environmental Based Territorial Planning, 6 (21), 89-110.
Mozaffar, F., Hosseini, S. B., Bagheri, M., & Azemati, H. R. (2008). The Role of Neighborhood Open Spaces in Children’s Growth and Creativity. Bagh-I-Nazar, 4 (8), 59-72.
Mozaffar, F., Mahdizadeh Saraj, F., & Mirmoradi, S. S. (2009). Recognition of the Role of Nature in Educational Spaces. Journal of Technology of Education, 4 (1), 37-46.
Page, T. (2012). A shared place of discovery and creativity: Practices of contemporary art and design pedagogy. International Journal of Art & Design Education, 31 (1), 67-77.
Raith, A. (2018). Contact with nature in green schoolyards. Children, Youth and Environments, 28 (1), 66-89.
Rigolon, A., Derr, V., & Chawla, L. (2015). 15 Green grounds for play and learning: an intergenerational model for joint design and use of school and park systems. Handbook on Green Infrastructure: Planning, Design and Implementation, 281.
Shafaee, M., & Madani, R. (2010). Designing Patterns of Children Educational Spaces Based on Creativity Model. Journal of Technology of Education, 4 (3), 215-222.
Shibata, S., & Suzuki, N. (2004). Effects of an indoor plant on creative task performance and mood. Scandinavian Journal of Psychology, 45 (5), 373-381.
Sullivan, W. C., Kuo, F. E., & Depooter, S. F. (2004). The fruit of urban nature: Vital neighborhood spaces. Environment and behavior, 36 (5), 678-700.
Sylwester, R. (2007). Skulls and School Boxes: Student Brains that Want Out. DesignShare (NJ1).
Thompson, C. W. (2002). Urban open space in the 21st century. Landscape and Urban Planning, 60 (2), 59-72.
Uline, C., & Tschannen-Moran, M. (2008). The walls speak: The interplay of quality facilities, school climate, and student achievement. Journal of Educational Administration, 46 (1), 55-73.
Thapa, A., Cohen, J., Guffey, S., & Higgins-D’Alessandro, A. (2013). A review of school climate research. Review of educational research, 83 (3), 357-385.
Thomas, T. A. (1976). The effects of classroom environment and teaching techniques on creativity in second grade students. Doctoral Dissertation, North Carolina State University.
Walden, R. (2009). Schools for the Future: Design Proposals from Architectural Psychology. Wiesbaden: Springer.
Wang, M. T., & Degol, J. L. (2016). School climate: A review of the construct, measurement, and impact on student outcomes. Educational Psychology Review, 28 (2), 315-352.
Wilson, R. (2007). Nature and young children: Encouraging creative play and learning in natural environments. Routledge.
Wyver, S. (2017). Outdoor play and cognitive development. The SAGE Handbook of Outdoor Play and Learning, 85.