نقش میانجی تاب آوری تحصیلی و راهبرد‌های تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین حمایت اجتماعی والدین، معلمان و هم‌ کلاسی ها بااهمال‌کاری تحصیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم‌ تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه روان‌شناسی مشاوره و تربیتی، دانشکده علوم ‌تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 استادیار گروه روان‌شناسی مشاوره و تربیتی، دانشکده علوم ‌تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

10.22099/jsli.2022.6751

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی تاب‌آوری تحصیلی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین حمایت اجتماعی والدین، معلمان و هم‌کلاسی­ ها با اهمال­ کاری تحصیلی به انجام رسید. جامعه آماری پژوهش، دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم شهر بیرجند در سال تحصیلی1400-1399 بودند که 450 نفر از آن‌ها به روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های اهمال‌کاری تحصیلی و تنظیم شناختی هیجان و نیز مقیاس‌های حمایت ‌اجتماعی و تاب‌آوری تحصیلی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که راهبرد‌های انطباقی تنظیم شناختی هیجان نقش میانجیگری معنی‌داری در رابطه میان هر یک از انواع حمایت اجتماعی با اهمال‌کاری تحصیلی دارد. همچنین تاب‌آوری تحصیلی در رابطه میان حمایت اجتماعی والدین و حمایت اجتماعی معلمان با اهمال‌کاری تحصیلی به‌عنوان میانجی نقش‌آفرینی می‌کند. نقش میانجی راهبردهای غیر‌انطباقی تنظیم شناختی هیجان نیز تنها در رابطه میان حمایت ‌اجتماعی والدین با اهمال‌کاری تحصیلی تایید شد. با توجه به یافته‌های به‌دست‌آمده، پیشنهاد می‌شود در محیط‌های آموزشی به‌منظور کاهش اهمال‌کاری تحصیلی، نسبت به فراهم‌سازی حمایت اجتماعی به‌عنوان یک عامل موثر بر اهمال‌کاری تحصیلی، برنامه‌ریزی و اقدام گردد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
اسکندری، الهام؛ جلالی، ایوب؛ موسوی، مرضیه و اکرمی، ناهید. (1398). پیش‌بینی تاب‌آوری روان‌شناختی بر اساس حمایت اجتماعی و سبک دلبستگی با میانجیگری خودکارآمدی و معنا در زندگی. پژوهشنامه روان‌شناسی مثبت، 5(2، پیاپی 18)، 30-17.
برزآبادی‌فراهانی، نرگس؛ امامی‌پور، سوزان و سپاه‌‌منصور، مژگان. (1399). رابطه مدیریت هیجان و مهارت‌های ارتباطی با اهمال‌کاری تحصیلی در دانش‌آموزان متوسطه اول. ماهنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11(42)، 108-89.
برزگر، مهدی. (1393). بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و تاب‌آوری تحصیلی: نقش واسطه‌گری  انگیزش تحصیلی. پایان‌نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی. دانشگاه شیراز.
بشارت، محمدعلی و بزازیان، سعیده. (۱۳۹۳). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه تنظیم شناختی هیجان در نمونه‌ای از جامعه ایرانی. فصلنامه پیشرفت در پرستاری و مامایی، ۲۴(۸۴)، 61-70.
پیام‌عسکری، فاطمه و پورشافعی، هادی. (1397). تاب‌آوری تحصیلی (ماهیت، پیشایندها و کاربردها). سومین کنفرانس ملی تازه‌های روان‌شناسی، اصفهان.
تندکی، معصومه. (1397). مقایسه نوع و میزان حمایت اجتماعی ادراک‌شده در دانش‌آموزان دورة  متوسطه با اضطراب امتحان بالا و پایین. پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی. دانشگاه بیرجند.
جوکار، بهرام و دلاورپور، محمدآقا. (1386). رابطه تعلل‌ورزی آموزشی با اهداف پیشرفت. اندیشه‌های نوین تربیتی، 3(3)، 80-61.
چهرزاد، مینومیترا؛ قنبری، عاطفه؛ رحمت‌پور، پردیس؛ براری، فاطمه؛ پور‌رجبی، عاصمه و علیپور، زهرا. (۱۳۹۵). اهمال‌کاری تحصیلی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، ۱۱(۴)، 362-352.
دهقانی، یوسف. (1387). پیش بینی میزان اهمال­کاری تحصیلی بر اساس راهبرد­های خودتنظیمی در یادگیری. پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی. دانشگاه شیراز.
رحمتی، فرنگ و غفاری، الهه. (1394). نقش ذهن‌آگاهی، تنظیم‌هیجانی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه دوم متوسطه. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی (روان‌شناسی دانشگاه تبریز)، 10(40)، 72-49.
رنج بخش، معصومه. (1399). ارتباط حمایت اجتماعی و تنظیم هیجان در سلامت روان دانش‌آموزان تیزهوش. هشتمین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی و روان‌شناسی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران، تهران.
سارافینو، ادوارد. پ. (2002/1396). روان‌شناسی سلامت. ترجمه: فروغ شفیعی، الهه میرزایی،  حسن افتخار‌اردبیلی، غلامرضا گرمارودی، سید علی احمدی‌ابهری، علی منتظری‌مقدم، پریوش قوامیان، ابوالقاسم جزایری، سیدمهدی نورایی، ابوالحسن ندیم. تهران: انتشارات رشد.
سپهرنوش مرادی، فاطمه. (1397). بررسی رابطه حمایت اجتماعی ادراک‌شده و خودپنداره تحصیلی با تاب‌آوری تحصیلی. ششمین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی و روان‌شناسی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران، تهران.
شاه‌محمدی، نرگس و مختاری، مصطفی. (1397). نقش میانجی‌گر تنظیم هیجان شناختی در رابطه حمایت اجتماعی ادراک‌شده و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی. راهبرد فرهنگ، 11(42)، 181-205.
صفایی، مریم؛ رضایی، علی‌محمد و طالع‌پسند، سیاوش. (1398). پیش‌بینی عملکرد تحصیلی بر اساس حمایت خانواده، حمایت دوستان و دیگران: نقش میانجی خودکارآمدی تحصیلی، تاب‌آوری تحصیلی و مجذوبیت تحصیلی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 15(52)، 268-239.
طاهری‌خرامه، زهرا؛ شریفی‌فرد، فاطمه؛ آسایش، حمید و سپه‌وندی، محمدرضا. (1396). ارتباط تاب‌آوری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم. راهبردهای آموزش (راهبردهای آموزش در علوم پزشکی)، 10(5)، 383-375.
قره‌آغاجی، سعید؛ فتحی‌آذر، اسکندر؛ واحدی، شهرام و ادیب، یوسف. (1395).اثربخشی مداخله‌های آموزشی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تعلل‌ورزی تحصیلی دانش‌آموزان. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی ،50، 207-199.
کمرخانی، عرفان و قنبری، رضا. (1399). بررسی رابطه حمایت اجتماعی با پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم شهر ایلام. پنجمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روان‌شناسی و مطالعات اجتماعی ایران، تهران.
ماهیگیر، فروغ و کریمی‌باغملک، آیت‌اله. (1399). مقایسه تأثیر دو روش درمانی تنظیم هیجان و ذهن‌آگاهی بر کاهش تعلل‌ورزی تحصیلی و فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دوره متوسطه. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 9(2)، 156-137.
محبی‌‌نورالدین‌‌وند، محمد‌حسین و داودی، لیلا. (1395). نقش راهبردهای تنظیم هیجان در اهمال‌کاری تحصیلی. دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روان‌شناسی و مطالعات اجتماعی، ایران، قم.
محرمی، نساء و سرداری، باقر. (1399). اثربخشی آموزش مهارت‌های تنظیم هیجانی بر کارکردهای اجرایی در دانش‌آموزان با علایم اهمال‌کاری. نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)، 13(49)، 37-63.
مرادی، مرتضی؛ دهقانی‌زاده، محمدحسین و سلیمانی‌خشاب، عباسعلی. (1394). حمایت اجتماعی ادراک‌شده و سرزندگی تحصیلی: نقش واسطه‌ای باورهای خودکارآمدی تحصیلی. مطالعات آموزش و یادگیری، 7(1 پیاپی 68)، 24-1.
مرتضوی، نرگس‌سادات و یاراللهی، نعمت‌اله. (1394). فراتحلیل رابطة بین تاب‌آوری و سلامت روان. مجله اصول بهداشت روانی، 17(3)، 108-103.
مشتاقی، سعید و مویدفر، همام. (1396). نقش مؤلفه‌های سرمایه روانشناختی (امید، خوش‌بینی، تاب‌آوری و خودکارآمدی) و جهت‌گیری اهداف پیشرفت در پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 5(8)، 78-61.
میرزایی، شراره، کیامنش، علیرضا؛ حجازی، الهه و بنی‌جمالی، شکوه‌السادات. (1395).تاثیر ادراک شایستگی بر تاب‌آوری تحصیلی با میانجی‌گری انگیزش خودمختار. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 7 (25)، 83-67.
نظری، خدیجه و گنجی، لیلا. (1399). پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی بر اساس حمایت اجتماعی ادارک‌شده و خودپنداره تحصیلی دانش‌آموزان. هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم تربیتی، روان‌شناسی و مشاوره ایران، تهران.
هومن ،حیدرعلی (1390). تحلیل داده‌های چند‌متغیری در پژوهش رفتاری. تهران: پیک فرهنگ.
ب. انگلیسی
Abdi Zarrin, S., & Gracia, E. (2020). Prediction of academic procrastination by fear of failure and self-regulation. Educational Sciences: Theory and Practice, 20(3), 34-43.
Al-Rosyid, M. H. (2018). Self Efficacy, Perceived Social Support, and Academic Procrastination on Final Semester Students of University X. International Journal of Research Publications, 15(1), 2-9.
Baldwin, B. (1989). A primer in the use and interpretation of structural equation models. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 22(2), 100-112.
Balzarotti, S., Biassoni, F., Villani, D., Prunas, A., & Velotti, P. (2016). Individual differences in cognitive emotion regulation: Implications for subjective and psychological well-being. Journal of Happiness Studies, 17(1), 125-143.
Benight, C., & Bandura, A. (2004). Social cognitive theory of posttraumatic recovery: The role of perceived self-efficacy. Behavior Research and Therapy, 42, 1129-1148.
Brando-Garrido, C., Montes-Hidalgo, J., Limonero, J. T., Gómez-Romero, M. J., & Tomás-Sábado, J. (2020). Relationship of academic procrastination with perceived competence, coping, self-esteem and self-efficacy in nursing students. Enfermería Clínica (English Edition)30(6), 398-403.
Burka, J. B & Yuen, L. M. (2008).Procrastination. Cambridge: Da Capo Press.
Chang, P. J., & Yarnal, C. (2018). The effect of social support on resilience growth among women in the Red Hat Society. The Journal of Positive Psychology, 13(1), 92- 99.
Collins, S. M. (2003). Attachment, social support and loneliness in later life. PhD dissertation, Iowa State University.
Corkin, D. M. S., Lindt, S. F., & Williams, P. S. (2020). Effects of positive college classroom motivational environments on procrastination and achievement. Learning Environments Research, 1-15.
Demir, Y., & Kutlu, M. (2018). Relationships among Internet addiction, academic motivation, academic procrastination and school attachment in adolescents. International Online Journal of Educational Sciences, 10(5), 315-332.
Ebadi, S., & Shakoorzadeh, R. (2015). Investigation of academic procrastination prevalence and its relationship with academic self-regulation and achievement motivation among high-school students in Tehran City. International Education Studies8(10), 193-199.
Eckert, M., Ebert, D. D., Lehr, D., Sieland, B., & Berking, M. (2016). Overcome procrastination: Enhancing emotion regulation skills reduce procrastination. Learning and Individual Differences, 52, 10-18.
Eisenbeck, N., Carreno, D. F., & Uclés-Juárez, R. (2019). From psychological distress to academic procrastination: Exploring the role of psychological inflexibility. Journal of Contextual Behavioral Science, 13, 103-108
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Relationships between cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms: A comparative study of five specific samples. Personality and Individual Differences, 40(8), 1659-1669.
Gross, J. J. (2013). Emotion regulation: Taking stock and moving forward. Emotion, 13(3), 359.
Hombrados-Mendieta, M. I., Gomez-Jacinto, L., Dominguez-Fuentes, J. M., Garcia-Leiva, P., & Castro-Travé, M. (2012). Types of social support provided by parents, teachers, and classmates during adolescence. Journal of Community Psychology, 40(6), 645-664.
Karaer, Y., & Akdemir, D. (2019). Parenting styles, perceived social support and emotion regulation in adolescents with internet addiction. Comprehensive Psychiatry, 92, 22-27.
Ko, C.-Y. A., & Chang, Y. (2019). Investigating the relationships among resilience, social anxiety, and procrastination in a sample of college students. Psychological Reports, 122(1), 231–245.
Leahy, R. L., Tirch, D., & Napolitano, L. A. (2011). Emotion regulation in psychotherapy: A practitioner's guide. Guilford press.
Lowe, K., & Dotterer, A. M. (2018). Parental involvement during the college transition: A review and suggestion for its conceptual definition. Adolescent Research Review, 3(1), 29-42.
Madjid, A., Sutoyo, D. A., & Shodiq, S. F. (2021). Academic Procrastination among students: The influence of social support and resilience mediated by religious character. Jurnal Cakrawala Pendidikan, 40(1), 56–69.
Malecki, C. K., Demaray, M. K., & Elliott, S. N. (2000). A working manual on the development of the Child and Adolescent Social Support Scale, revised March, 2014. Unpublished manuscript, Northern Illinois University, DeKalb, IL.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-281.
Mbungu, T. M., Nyaga, V. K., & Kinyua, S. M. (2019). Relationship between parenting practices and emotional regulation of students in public secondary schools in Tharaka Nithi County, Kenya. International Journal of Education and Research, 7(8), 183-194.
Mohammadi Bytamar, J., Zenoozian, S., Dadashi, M., Saed, O., Hemmat, A., & Mohammadi, G. (2018). Prevalence of academic procrastination and its association with metacognitive beliefs in Zanjan University of Medical Sciences, Iran. Journal of Medical Education Development, 10(27), 84-97.
Sari, W & Fakhruddiana, F. (2019). Internal locus of control, social support and academic procrastination among students in completing the thesis. International Journal of Evaluation and Research in Education (IJERE), 8, 363.
Sato, W., Kochiyama, T., Kubota, Y., Uono, S., Sawada, R., Yoshimura, S., & Toichi, M. (2016). The association between perceived social support and amygdala structure. Neuropsychologia, 85, 237-44.
Sobol, M., Woźny, M., & Czubak-Paluch, K. (2021). Emotion regulation and social support as related to depressive symptoms: A study of healthy and hospitalized adolescents. Personality and Individual Differences, 174, 110665.
Solomon‌, L. J., & Rothblum‌, E. D. (1984). Academic procrastination: frequency and cognitive behavioral correlates‌. Journal of Counseling Psychology‌, 31(4), 503-509.
Steel, P. (2007). The nature of procrastination: A meta-analytic and theoretical review of quintessential self-regulatory failure. Psychological Bulletin, (133), 65-94.
Taylor,   S.E. (2011). Social support: A review. In: H. S. Friedman (Ed.), The Oxford handbook of health psychology. New York: Oxford University Press.
Thompson, R. A. (2015). Social support and child protection: Lessons learned and learning. Child Abuse & Neglect, 41, 19-29.
Wentzel, K. R., Battle, A., Russell, S. L., & Looney, L. B. (2010). Social supports from teachers and peers as predictors of academic and social motivation. Contemporary Educational Psychology, 35(3), 193-202.