نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله‌ای در رابطه‌ی کنترل تلاش‌مند با سرزندگی تحصیلی و خودکارآمدی اجتماعی دانش‌آموزان پایه‌ی ششم ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی دانشگاه یزد

2 استادیار روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد

3 دانشیار روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد

10.22099/jsli.2022.6549

چکیده

هدف این پژوهش تعیین نقش پیش‌بینی‌کنندگی کنترل تلاش‌مند در سرزندگی تحصیلی و خودکارآمدی اجتماعی با واسطه‌گری ابعاد مقابله بود. در این مطالعه‌ی توصیفی 388 نفر از دانش‌آموزان پایه‌ی ششم شهر یزد (206 پسر و 182 دختر) و مادران آن‌ها برای شرکت در پژوهش و به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. به منظور جمع‌آوری داده‌های پژوهش، دانش‌آموزان پرسش‌نامه‌ها‌ی سرزندگی تحصیلی، خودکارآمدی اجتماعی و پاسخ به استرس و مادران پرسش‌نامه‌ی رفتار کودک را تکمیل نمودند. نتایج استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری نشان داد که کنترل تلاش‌مند، خودکارآمدی اجتماعی را مستقیم و همین‌طور با واسطه‌گری مقابله‌ی درگیرانه به صورت مثبت پیش‌بینی می‌کند. علاوه ‌بر این، کنترل تلاش‌مند، سرزندگی تحصیلی را نیز با واسطه‌گری مقابله‌ی درگیرانه به‌طور مثبت پیش‌بینی می‌کند. مقابله‌ی غیردرگیرانه نقش واسطه‌ای ایفا نکرد، اما خود، پیش‌بینی‌کننده‌ی منفی هردو متغیر وابسته یعنی سرزندگی تحصیلی و خودکارآمدی اجتماعی بود. در مجموع، یافته‌ها نشان می‌دهد که با افزایش کنترل تلاش‌مند و ارتقای توانمندی‌های دانش‌آموزان برای مواجهه با مسائل استرس‌آور، می‌توان تا حدودی سرزندگی تحصیلی و خودکارآمدی اجتماعی آن‌ها را افزایش داد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
آقاپور، مهدی؛ ابوالمعالی‌الحسینی، خدیجه و اصغرنژاد فرید، علی‌اصغر. (1397). ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ آﻣﻮزش راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس و راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﮐﻤﮏ‌ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮ ﺳﺎزﮔﺎری ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ دﺧﺘﺮان دوره‌ی ﻣﺘﻮﺳطه. نشریه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 12(42)، 39-58.
اسماعیلی، فتانه؛ نوری، علی و مرادی، علیرضا. (1395). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای آموزش توجه بر شبکه‌های توجه و خُلق دانش‌آموزان دارای نارسایی توجه/ بیش فعالی. فصلنامه کودکان استثنائی، 16(1)، 19-5.
بهنام‌وشانی، حمیدرضا؛ حکمتی‌پور، نفیسه؛ واقعی، سعید و اصغری‌نکاح، سیدمحسن. (1394). بررسی خودکارآمدی اجتماعی، هیجانی و تحصیلی کودکان 12 -7 سال مبتلا به تاالسمی ماژور در شهرستان مشهد. نشریه پرستاری کودکان، 2(2)، 49-57.
توتونی، افسانه. (1398). نقش پیش‌بینی‌کنندگی راهبردهای مقابله‌ای در سرزندگی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دوره‌ی ابتدایی شهر سربیشه. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه پیام ‌نور بیرجند.
جعفری، علیرضا. (1393). تأثیر بازی‌های آموزشی بر رشد اجتماعی کودکان. فصلنامه روا‌ن‌شناسی تربیتی، 10(33)، 71-85.
دلگرم، هانیه؛ باقری، نسرین و ثابت، مهرداد. (1398). رابطه‌ی خودتنظیمی هیجانی و تاب‌آوری با سبک‌های مقابله با استرس در دانشجویان. فصلنامه علمی- پژوهشی اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، 14(52)، 67-76.
دهقانی، یوسف؛ حکمتیان‌فرد، صادق و پاسالاری، مرضیه. (1397). .مقایسه‌ی امید تحصیلی، سرزندگی تحصیلی و درگیری تحصیلی در دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری و عادی. فصلنامه روان‌شناسی افراد استثنایی، 8 (31)، 215-236.
دهقانی‌زاده، محمدحسین و حسین‌چاری، مسعود. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه‌ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 21-47.
ذاکررضوی، مرتضی و نامور، هومن. (1395). رابطه‌ی احساس تنهایی و روش‌های مقابله با خودکارآمدی اجتماعی و بررسی نقش واسطه‌ای امید در کودکان کار و خیابان. سومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری‌های اخیر در روان‌شناسی، مشاوره و علوم رفتاری، تهران.
سلیمانی، زهرا؛ غفاری، مجید و باعزت، فرشته. (1397). اثربخشی واقعیت درمانی گروهی بر سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال یادگیری خاص. مجله علمی- پژوهشی ناتوانی‌های یادگیری، 7(4)، 68-86.
عرفانی، نصراله. (1397). پیش‌بینی باورهای خودکارآمدی بر اساس راهبردهای خودتنظیمی دانشجویان. نشریه آموزش پرستاری، 7 (2)، 45-52.
نجارپوریان، سمانه؛ سماوی، سید عبدالوهاب و اسدی، ندا. (1396). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه‌ی بسیار کوتاه پرسش‌نامه‌ی رفتار کودک. فصلنامه سلامت روان کودک، 4(3)، 165-175.
نریمانی، محمد؛ رشیدی، جمال و زردی، بهمن. (1398). نقش خودپنداره‌ی کودکان، حمایت اجتماعی خانواده و سبک والدگری در پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری خاص. مجله علمی- پژوهشی ناتوانی‌های یادگیری، 8(3)، 112-133.
نیکنام، ندا و جوکار، بهرام. (1394). پیش‌بینی ابعاد خودکارآمدی بر اساس الگوی ارتباطات خانوادگی و ساختار کلاس. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 7(1)، 25-48.
 
ب. انگلیسی
Acar, I. H. (2016). Examining the temperamental effortful control, extraversion, and negative affectivity as predictors of children's social competence. Journal of Kirsehir Education Faculty, 17(3), 681-698.
Alemdag, S. (2018). The role of social self-efficacy on physical activity: a cross-cultural comparision. Journal of Education and Training Studies, 6(5), 40-46.
Artuch-Garde, R., González-Torres, M. D. C., de la Fuente, J., Vera, M. M., Fernández-Cabezas, M., & López-García, M. (2017). Relationship between resilience and self-regulation: A study of Spanish youth at risk of social exclusion. Frontiers in Psychology, 8, 612.
Berkovits, L., Eisenhower, A., & Blacher, J. (2017). Emotion regulation in young children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(1), 68-79.
Bowers, G. K. (2018). Examining relationships among freshman stress overload, coping strategies, and academic performance. California State University, Long Beach. ‏
Carver, C. S. (2019). Coping. In C. D. Llewellyn, S. Ayers, C. McManus, S. Newman, K. J. Petrie, T. A. Revenson, & J. Weinman (Eds.), The Cambridge handbook of psychology, health and medicine (pp. 114–118). Cambridge University Press.
Carver, C. S., & Smith, J. (2010). Personality and coping. Annual Review of Psychology, 61, 679-704.
Chung, S., Zhou, Q., Eisenberg, N., & Wolchik, S. (2019). Threat appraisals and coping responses to stressors: Links to Chinese children’s behavioral problems and social competence. The Journal of Early Adolescence, 39(2), 280-305.
Erath, S. A., Bub, K. L., & Tu, K. M. (2016). Responses to peer stress predict academic outcomes across the transition to middle school. The Journal of Early Adolescence, 36(1), 5-28. ‏
Fernandez-Rio, J., Cecchini, J. A., Méndez-Gimenez, A., Mendez-Alonso, D., & Prieto, J. A. (2017). Self-regulation, cooperative learning, and academic self-efficacy: Interactions to prevent school failure. Frontiers in Psychology, 8, 22.
Hoferichter, F., Hirvonen, R., & Kiuru, N. (2021). The development of school well-being in secondary school: High academic buoyancy and supportive class-and school climate as buffers. Learning and Instruction, 71, 101377. ‏
Hong, F. Y., Chiu, S. I., Huang, D. H., & Chiu, S. L. (2021). Correlations among classroom emotional climate, social self-efficacy, and psychological health of university students in Taiwan. Education and Urban Society, 53(4), 446-468. ‏
‏Kafetsios, K., & Zampetakis, L. A. (2008). Emotional intelligence and job satisfaction: Testing the mediatory role of positive and negative affect at work. Personality and Individual Differences, 44(3), 712-722.
Markey, P., Markey, C., Nave, C., & August, K. (2014). Interpersonal problems and relationship quality: An examination of gay and lesbian romantic couples. Journal of Research in Personality, 51, 1-8.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-281.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2020). Investigating the reciprocal relations between academic buoyancy and academic adversity: Evidence for the protective role of academic buoyancy in reducing academic adversity over time. International Journal of Behavioral Development, 44(4), 301-312. ‏
Martínez, I. M., Meneghel, I., & Penalver, J. (2019). Does gender affect coping strategies leading to well-being and improved academic performance? Revista de Psicodidáctica (English Ed.), 24(2), 111-119. ‏
Muris, P. (2001). A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23(3), 145-149.
Neppl, T. K., Jeon, S., Diggs, O., & Donnellan, M. B. (2020). Positive parenting, effortful control, and developmental outcomes across early childhood. Developmental Psychology, 56(3), 444. ‏
Payton, J. W., Wardlaw, D. M., Graczyk, P. A., Bloodworth, M. R., Tompsett, C. J., & Weissberg, R. P. (2000). Social and emotional learning: A framework for promoting mental health and reducing risk behavior in children and youth. Journal of School Health, 70(5), 179-185.
Perera, H. N., & DiGiacomo, M. (2015). The role of trait emotional intelligence in academic performance during the university transition: An integrative model of mediation via social support, coping, and adjustment. Personality and Individual Differences, 83, 208-213. ‏
Potmesilova, P., & Potmesil, M. (2020). Children’s Behaviour Questionnaire Very Short Form (CBQ VSF) and its adaptation to the population of the Czech Republic. ‏Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 4, 234-240.
Putnam, S. P., & Rothbart, M. K. (2006). Development of short and very short forms of the children’s behavior questionnaire. Journal of Personality Assessment, 87(1), 102-112.
Rothbart, M. K., Ahadi, S. A., Hershey, K. L., & Fisher, P. (2001). Investigations of temperament at three to seven years: The Children's Behavior Questionnaire. Child Development, 72(5), 1394-1408.
Smith, J. K., Compas, B. E., Wadsworth, M. E., Thomsen, A. H., & Saltzman, H. (2000). Responses to stress in adolescence: Measurement of coping and involuntary stress responses. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(6), 976.
Solberg, P. A., Hopkins, W. G., Ommundsen, Y., & Halvari, H. (2012). Effects of three training types on vitality among older adults: A self-determination theory perspective. Psychology of Sport and Exercise, 13(4), 407-417.
Stephenson, E., & DeLongis, A. (2020). Coping strategies. The Wiley Encyclopedia of Health Psychology, 55-60. ‏
Su, Y., Zheng, C., Liang, J. C., & Tsai, C. C. (2018). Examining the relationship between English language learners online self-regulation and their self-efficacy. Australasian Journal of Educational Technology, 34(3), 105-121.
Thomas, C. L., Cassady, J. C., & Heller, M. L. (2017). The influence of emotional intelligence, cognitive test anxiety, and coping strategies on undergraduate academic performance. Learning and Individual Differences, 55, 40-48. ‏
Valiente, C., Lemery‐Chalfant, K., & Swanson, J. (2009). Children’s responses to daily social stressors: Relations with parenting, children’s effortful control, and adjustment. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 50(6), 707-717.
Wilson, B. J., Dauterman, H. A., Frey, K. S., Rutter, T. M., Myers, J., Zhou, V., & Bisi, E. (2021). Effortful control moderates the relation between negative emotionality and socially appropriate behavior. Journal of Experimental Child Psychology, 207, 105-119. ‏
Wodzinski, A., Bendezú, J. J., & Wadsworth, M. E. (2018). Temperament, coping, and involuntary stress responses in preadolescent children: The moderating role of achievement goal orientation. Anxiety, Stress, & Coping, 31(1), 79-92. ‏
Xu, W., An, Y., Ding, X., Yuan, G., Zhuang, Y., & Goh, P. H. (2017). Dispositional mindfulness, negative posttraumatic beliefs, and academic burnout among adolescents following the 2016 Yancheng Tornado. Personality and Individual Differences, 116, 405-409.
Yao, S., Xiao, J., Zhu, X., Zhang, C., Auerbach, R. P., Mcwhinnie, C. M., … & Wang, C. (2010). Coping and involuntary responses to stress in Chinese university students: Psychometric properties of the Responses to Stress Questionnaire. Journal of Personality Assessment, 92(4), 356-361.
Zalewski, M., Lengua, L. J., Wilson, A. C., Trancik, A., & Bazinet, A. (2011). Associations of coping and appraisal styles with emotion regulation during preadolescence. Journal of Experimental Child Psychology, 110(2), 141-158. ‏
Zimmerman, B. J. (2008). Investigating self-regulation and motivation: Historical background, methodological developments, and future prospects. American Educational Research Journal, 45(1), 166-183.