اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی-هیجانی بر تاب‌آوری و سازگاری نوجوانان پسر دانش‌آموز مدارس شبانه‌روزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 استادیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 استادگروه دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف از انجام این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مهارت­های اجتماعی-هیجانی بر تاب­آوری و سازگاری دانش­آموزان مدارس شبانه­روزی بود. روش پژوهش شبه آزمایشی از نوع
پیش­آزمون - پس­آزمون با گروه کنترل و جامعۀ آماری شامل دانش‌آموزان پسر دورۀ اول متوسطه مدارس شبانه‌روزی شهرستان نیشابور در سال تحصیلی97-1396 بودند. از این میان 100 نفر با روش نمونه­گیری در دسترس انتخاب و پرسش­نامۀ تاب­آوری کانر و دیویدسون، و سازگاری سینهاو سینگ را تکمیل کردند. سپس از 30 دانش‌آموز که تاب‌آوری و سازگاری پایین‌تر از متوسط گزارش نمودند، به‌طور تصادفی 15 نفر درگروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل گماشته شدند. افراد گروه آزمایش به مدت 8 جلسه تحت آموزش مهارت­های اجتماعی- هیجانی قرار گرفتند. داده­ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیره تحلیل شدند. نتایج نشان داد آموزش مهارت­های اجتماعی – هیجانی موجب بهبود معنی‌دار میزان تاب­آوری دانش­آموزان شرکت‌کننده در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می­شود، و کاهش معنی‌دار رفتارهای ناسازگارانه را در این گروه به همراه دارد. به‌طور خلاصه، می­توان نتیجه گرفت آموزش مهارت­های اجتماعی – هیجانی موجب بهبود معنی‌دار توانمندی­های تاب­آوری و سازگاری دانش­آموزان مدارس شبانه روزی می­شود.

کلیدواژه‌ها


به‌پژوه، احمد، سلیمانی، منصور، افروز، و غلامعلی‌لواسانی، مسعود (1389). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دیرآموز. فصلنامۀ نوآوری‌های آموزشی، 33، 186-163.
جباری، محمد (1390) بررسی تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر میزان تاب‌آوری دانش‌آموزان دبیرستانی شهر قدس در سال تحصیلی 89 - 88 .پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
حق رنجبر، فرخ، کاکاوند، علیرضا، برجعلی، احمد و برماس، حامد (1390). تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران دارای فرزند کم توان ذهنی. روان‌شناسی سلامت دانشگاه پیام نور، 1(1)، 187- 177.
داستان، سمیه، داودی، ایران و بساک‌نژاد، سودابه (1393). تاثیر آموزش مدیریت استرس بر غربت­زدگی، مشکلات بین فردی و سازگاری خوابگاهی دانش­آموزان دختر دبیرستان­های شبانه­روزی. مجله دست­آوردهای روان‌شناختی (علوم تربیتی و روان‌شناسی)، 4(2)،224-205.
رکنی، پریسا، ارجمندنیا، علی‌اکبر و فتح آبادی، جلیل (1394). بررسی تأثیر آموزش کفایت اجتماعی بر بهبود عملکرد رفتاری کودکان دارای ناتوانی یادگیری. فصلنامه کودکان استثنایی، 15(3)، 54-43.
روحانی، عباس و اشراقی، حمید (1398). اثربخشی استعاره درمانی گروهی بر رضایت از مدرسه و تاب‌آوری دانش‌آموزان دارای اُفت تحصیلی. مجلۀ مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 16 (33)، 74-49.
سیادت، سیدمرتضی و جدیدی، محسن (1394). تاثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزت نفس و ابعاد هویت کودکان کار. روان‌شناسی تربیتی (روان‌شناسی و علوم تربیتی)، 11 (37) ، 101-83..
سینها، ای. کی. پی و سینک، آر. پی. (1993). راهنمای پرسش­نامه سازگاری دانش‌آموزان دبیرستانی. ترجمه ابوالفضل کرمی (1380). تهران: مؤسسه روان تجهیز سینا.
شیخ‌الاسلامی، علی، صادقی، زلیخا و محمدی، نسیم (1394). رابطۀ تاب‏آوری و حمایت اجتماعی ادراک‌شده با سازگاری مادران دارای فرزند کم‌توان ‌ذهنی. فصلنامه روان‌شناسی افراد استثنایی، 20، 135-125.
صدری‌دمیرچی، اسماعیل و اسماعیلی قاضی ولوئی، فریبا (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر تنظیم شناختی هیجان و مهارت‌های اجتماعی کودکان دارای اختلال‌های یادگیری خاص. مجله ناتوانی یادگیری، 5 (4)، 86-59.
صدری دمیرچی، اسماعیل، نویدی، احد و پورشنه، کامبیز (1389). آموزش مهارت‌های
 اجتماعی
ـ هیجانی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات (مهاباد).
عیسی‌بخش، مانیا، سیف، علی‌اکبر و درتاج، فریبا (1397). تأثیر آموزش تنظیم هیجانی بر تاب‌آوری تحصیلی و اضطراب امتحان دانش‌آموزان دختر دبیرستانی منطقه نه تهران. فصلنامه پژوهش در نظام ‌های آموزشی، 12، 77-69.
فتح‌اله‌زاده، نوشین، باقری، پریسا، رستمی، مهدی و دربانی، علی (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر سازگاری و خودکارآمدی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 10 (3)، 289-271.
قدم‌پور، عزت‌الله، رحیمی پور، طاهره و سلیمی، حسین (1394). بررسی اثربخشی رویکرد گروه درمانی معنوی بر افزایش میزان تاب‌آوری دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر اصفهان. فصلنامه روان شناسی و دین، 8 (4)، 80-61.
کرین، ویلیام کریستوفر ( 2015) نظریه های رشد: مفاهیم و کاربردها. ترجمۀ غلامرضا خوئی‌نژاد و علیرضا رضائی (1396). تهران: انتشارات رشد.
کیانی، سعید (1389). رابطۀ هوش هیجانی، تا‌ آوری و سازگاری اجتماعی در دانشجویان شاهد جهت تبیین مدل سلامت روانی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده ­روان شناسی و علوم تربیتی.
محمدی، مسعود (1384). بررسی عوامل تاب‌آوری در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد مخدر. رسالۀ دکترای تخصصی روان‌شناسی بالینی. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
نویدی، احد (1387). تأثیرآموزش مدیریت خشم بر مهارت‌های سازگاری پسران دورۀ متوسطه شهر تهران. مجلۀ روا‌ن‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران, 14(4)، 394-403.‎
Adibsereshki, N., Hatamizadeh, N., Sajedi, F., & Kazemnejad, A. (2019). The effectiveness of a resilience intervention program on emotional intelligence of adolescent students with hearing loss. Children, 6(3), 48-55.
Armstrong, A. R., Galligan, R. F., & Critchley, C. R. (2011). Emotional intelligence and psychological resilience to negative life events. Personality and Individual Differences, 51, 331–336.
Campbell-Sills, L., Cohan, S. L., & Stein, M. B. (2006). Relationship of resilience to personality, coping, and psychiatric symptoms in young adults. Behavior Research and Therapy, 44(4), 585-599.
Claro, A., Boulanger, M. M., & Shaw, S. R. (2015). Targeting vulnerabilities to risky behavior: An intervention for promoting adaptive emotion regulation in adolescents. Contemporary School Psychology, 19(4), 330-339.
Cohen, J. (2001). Social and emotional education: Core concepts and practices. Caring Classrooms/Intelligent Schools, 3-29.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and Anxiety18(2), 76-82.‏
Denault, A. S., & Déry, M. (2015). Participation in organized activities and conduct problems in elementary school: The mediating effect of Social Skills. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 23(3), 167-179.
Elias, M. J., O’Brien, M. U., & Weissberg, R. P. (2006). Transformative leadership for social-emotional learning. Principal Leadership, 7(4), 10-13.
Flouri, E., &Mavroveli, S. (2013). Adverse life events and emotional and behavioral problems in adolescence: The role of coping and emotion regulation. Stress and Health, 29(5), 360–368
Guo, Q. (2014). On the balanced development of compulsory education and construction of rural boarding schools. Education & Economy, 4, 36 –43
Gao, J. L., Wang, L. H., Yin, X. Q., Hsieh, H. F., Rost, D. H., Zimmerman, M. A., & Wang, J. L. (2019). The promotive effects of peer support and active coping in relation to negative life events and depression in Chinese adolescents at boarding schools. Current Psychology, 1-10.
Howard, S., Dryden, J. & Johnson, B. (1999) Childhood resilience: review and critique of literature, Oxford Review of Education, 25(3), 307–323.
Hussey, D., & Guo, S. (2005). Characteristics and trajectories of treatment foster care youth. Child Welfare, 84(4), 485-506.
Judge, S. (2005). Resilient and vulnerable at-risk children: Protective factors affecting early school competence. Journal of Children and Poverty, 11(2), 149-168.
Laiser, S., & Makewa, L. N. (2016). The influence of boarding school to young children: A case of two boarding schools in Hai District in Kilimanjaro, Tanzania. International Journal of Education and Research, 4(6), 73-84.
Lopes, P. N., & Salovey, P. (2004). Toward a broader education: Social, emotional, and practical skills. In H. J. Walberg, M. C. Wang, R. J. E. Zins, & P. Weissberg (Eds.), Building school success on social and emotional learning(pp. 79-93). New York: Teachers College Press.
Miloseva, L., Vukosavljevic-Gvozden, T., Richter, K., Milosev, V., & Niklewski, G. (2017). Perceived social support as a moderator between negative life events and depression in adolescence: implications for prediction and targeted prevention. EPMA Journal, 8(3), 237-245.
Morales, E. E. (2000). A contextual understanding of the process of educational resilience: high achieving Dominican American students and the ‘resilience cycle’, Innovative Higher Education, 25(1), 7–22.
Murugan, P. V. (2017). Mental health and adjustment of higher secondary school students. Journal on Educational Psychology, 11(2), 29-35.
Poulou, M. (2007). Social resilience within a social and emotional       learning framework: The perceptions of teachers in Greece. Emotional   and Behavioral Difficulties, 12(2), 91-104.
Ratcliffe, B., Wong, M., Dossetor, A. & Hayes, S. (2014). Teaching social-emotional skills to school-aged children with autism spectrum disorder: A treatment versus control trial in 41 mainstream schools. Research in Autism Spectrum Disorders, 8(12), 1722-1730.
Rusli, B. N., Edimansyah, B. A., & Naing, L. (2008). Working conditions, self-perceived stress, anxiety, depression and quality of life: A structural equation modeling approach. BMC Public Health.
Saghi, M., Rajai, A. (2009). Relation between adolescent perception families with adjustment. Thought and Behavior in Clinical   Psychology. 10, 71-82.
Schiff, M., Nebe, S., & Gilman, R. (2005). Life satisfaction among Israeli youth in residential treatment care. British Journal of Social Work, 36(8), 1325-1343.
Sharma, G., & Pandey, D. (2019). Mediation effect of mental health on adjustment and achievement of English medium school students. Asian Man (The)-An International Journal, 13(1), 90-94.
Skinner, A. (1992). Another kind of home: A review of residential child care. Unipub.
Sunitha, S., & Gururaj, G. (2014). Health behaviors & problems among young people in India: Cause for concern & call for action. The Indian Journal of Medical Research, 140(2), 185-208.