تأثیر روش آموزشی نوروفیدبک بر تقویت توانایی حل مسئله و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان پایه اول تا ششم دوره ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شیراز

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر روش آموزشی نوروفیدبک بر تقویت توانایی حل مسئله و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی بود. بدین منظور از طرح آزمایشی پیش‌آزمون با گروه کنترل استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانش‌آموزان ابتدایی شهر اصفهان بودند. به منظور انتخاب نمونه ابتدا دو دبستان (دخترانه و پسرانه) به روش تصادفی انتخاب و سپس از بین دانش‌آموزان این دو دبستان، تعداد 40 نفر از دانش‌آموزان پایه­های اول تا ششم به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار این پژوهش عبارت از مقیاس عملکرد تحصیلی و آزمون حل مسئله برج لندن بود. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که در پایان آزمایش بین دو گروه از نظر نمرات حل مسئله تفاوت معناداری وجود ندارد اما گروه آزمایشی از نظر نمرات زمان طراحی و زمان اجرای حل مسئله عملکرد بهتری در مقایسه با گروه کنترل دارد.. همچنین نوروفیدبک بر ابعاد عملکرد تحصیلی مانند موفقیت تحصیلی، کنترل تکانه و تولید تحصیلی تاثیر معناداری دارد. این یافته‌ها نشان داد که آموزش نوروفیدبک یعنی خودتنظیمی تدریجی امواج بتا و سرکوب سایر امواج در نواحی تمپوراپاریتال چپ و راست (در نقاط C3 و C4) موجب تغییر مطلوب نمرات دانش‌آموزان در خرده‌مقیاس‌های عملکرد تحصیلی و کاهش زمان طراحی و زمان اجرای حل مسئله می‌شود اما در این پژوهش تأثیری بر مجموع نمرات پایانی حاصل از حل 12 مسئله برج لندن ایجاد نشد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
دهقانی‌آرانی، فاطمه و رستمی، رضا (1389). اثربخشی آموزش پسخوراند عصبی بر ولع مصرف بیماران وابسته به مواد افیونی، فصلنامه دانشور رفتار، 17(40)، 84-75.
شعاری‌نژاد، علی اکبر(1380). نگاهی نو به روا‌ن‌شناسی آموختن یا روا‌ن‌شناسی تغییر رفتار، تهران، انتشارات چاپ پخش.
عابدی، احمد و جهانیان‌‌نجف‌آبادی، امیر (1389). مهارت‌های اجرایی در مدرسه (کارکردهای اجرایی عصب ـ روان‌شناختی کودکان و نوجوانان). اصفهان، انتشارات برترین اندیشه، چاپ اول.
قلی‌زاده، زلیخا؛ باباپورخیرالدین، جلیل؛ رستمی، رضا؛ بیرامی، منصور؛ و پورشریفی، حمید (1389). اثربخشی نوروفیدبک بر حافظه بینایی، مجله علوم رفتاری، 4 (4)، 285- 289.
گنجی، حمزه (1384). روان‌شناسی عمومی تهران، نشر ساوالان.
نصرت‌آبادی، مسعود (1386). کاربرد تحلیل امواج کمی مغز(QEEG) در تشخیص و نوروفیدبک در درمان اختلال ADHD؛ یک مطالعه آزمایشی؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی، دانشگاه علامه طباطبایی.
یعقوبی، حمید؛ جزایری، علیرضا؛ خوشابی، کتایون؛ دولتشاهی، بهروز و نیکنام، زهرا (1387). مقایسه اثربخشی نوروفیدبک، ریتالین و درمان ترکیبی در کاهش علایم کودکان مبتلا به ADHD. دانشور رفتار، 15 (31)، 84-71.
ب. انگلیسی
Bakhshayesh, A. R., Hansch, S., Wyschkon, A., Rezai, M. J., & Esser, G. (2011). Neurofeedback in ADHD: a single-blind randomized controlled trial. Journal of Child and Adolescents Psychiatry, 20, 481– 491.
Barabasz, A., & Barabasz, M. (1996). Attention deficit hyperactivity disorder: neurological basis and treatment alternatives. Journal of Neurotherapy, 1, 1-10.
Birbaumer, N., Weber, C., Neuper, C., Buch, E., Haapen, K., & Cohen, L. (2006). Psychological regulation of thinking: Brain - computer interface (BCI) research, Progress in Brain Research, 159, 369-391.
Cooper, J. O., Heron, T. E., & Howard, W. L. (2007). Applied behavior analysis. Columbus: Merrill.
Dawson, P., & Guare, R. (2004). Executive skills in children and adolescents: A practical guide to assessment and intervention. New York: Guilford Press.
Doppelmayr, M., & Weber, E. (2011). Effects of SMR and Theta/Beta Neurofeedback on reaction times, spatial abilities, and creativity. Journal of Neurofeedback and Applied Neuroscience, 15(2), 115-129.
Dupaul, G. J., Rapport, M. D., & Perriello, L. M. (1991). Teacher rating    of academic skills: The development of the academic performance rating scale, Journal of School Psychology Review, 20(2), 284-300.
Egner, T., & Gruzelier, J. H. (2001). Learned self-regulation of EEG frequency components affects attention and event-related brain potentials in humans. Journal of Neuro Report, 12, 4155–4159.
Fritson, K. K., Wadkins, T. A., & Pat Gerdes, D. H. (2008). The impact of neurotherapy on college students’ cognitive abilities and            emotions. Journal of Neurotherapy: Investigations in Neuromodulation, Neurofeedback and Applied Neuroscience, 11(4), 1-9.
Gagne, R. M. (1985). The conditions of learning and theory of instruction (4th Ed.). New York, NY: Holt, Rinehart & Winston.
Garon, N., Bryson, S. E., & Smith, I. M. (2008). Executive function in preschoolers: A review using an integrative framework. Journal of Psychological Bulletin, 134, 31−60.
Hammond, D. C. (2006). What is Neurofeedback? Journal of Neurotherapy, 10(4), 25-36.
Kahana, M. J., Sekuler, R., Caplan, J. B., Kirschen, M., & Madsen, J. R. (1999). Human theta oscillations exhibit task dependence during virtual maze navigation. Journal of Nature, 399, 781–784.
Keizer, A. W., Verschoor, M., Verment, R. S., & Hommel, B. (2010). The effect of gamma enhancing neurofeedback on the control of feature bindings and intelligence measures, International Journal of Psychophysiology, 75, 25–32.
Klimesch, W. (1999). EEG alpha and theta oscillations reflect cognitive and memory performance: a review and analysis. Journal of Brain Research Review, 29, 169–195.
Klimesch, W., Doppelmayr, M., Stadler, W., Pollhuber, D., Sauseng, P., & Rohm, D. (2001). Episodic retrieval is reflected by a process specific increase in human electroencephalographic theta activity. Journal of Neuroscience Letter, 302, 49–52.
Knezevic, B., Thompson, L., & Thompson, M. (2010). Pilot           project to ascertain the utility of Tower of London Test to assess outcomes of neurofeedback in clients with Asperger’s syndrome. Journal of Neurotherapy, 14, 3–19.
Leins, U., Gabriella, G., Hinterberger, T., Klinger, C., Rumpf, N., & Strehl, U. (2007). Neurofeedback for children with ADHD: A comparison of SCP and theta/beta protocols, Journal of Applied Psychophysiological Biofeedback, 32,73–88.
Linden, D. (2006). How psychotherapy changes the brain-the contribution of functional neuroimaging. Journal of Psychiatry, 11, 528-538.
Loo, S. K., & Barkley, R. A. (2005). Clinical utility of EEG in attention deficit hyperactivity disorder. Journal of Applied Neuropsychology, 12 (2), 64-76.
Lubar, J. F. (1991). Discourse on the development of EEG diagnostics and biofeedback treatment for attention-deficit/hyperactivity disorders. Journal of Biofeedback and Self Regulation, 16, 201-225.
Lubar, J. F. (2003). Neurofeedback for the management of attention deficit disorders. In M. S. Schwarts & F. Andrasik (Eds.). Biofeedback: a practitioners’ guide (3rdEd.)(409-437), New York: The Guilford Press.
Mann, C., Lubar, J. F., Zimmerman, A., Miller, C., & Muenchen, R. (1992). Quantitative analysis of EEG in boys with attention-deficit / hyperactivity disorder: a controlled study with clinical implication. Journal of Pediatric Neurology, 8, 30-36.
Marinus, H. M., Breteler, M. A., Sylvia, P., & Verhoeven, G. L. (2009). Improvements in spelling after QEEG- based neurofeedback in dyslexia: a randomized             controlled      treatment study, Journal of Applied Psychophysiological Biofeedback, 35, 5–11.
Noyes, J. M., & Garland, K. J. (2003). Solving the Tower of Hanoi: Does mode of presentation matter? Journal of Computers in Human Behavior, 19, 579–592.
Robertson, S. I. (2001). Problem solving. Hove: Psychology Press.
Rosister, T. R., & LaVaque, T. J. (1995). A comparison of EEG biofeedback and psychostimulants in treating attention deficit hyperactivity disorders. Journal of Neurotherapy, 1, 48-59.
Savage, F. F. (2011). Experiences of parents and of their children with ADHD who have undergone neurotherapy, (Doctoral Dissertation). North Central University.
Shallice, T. (1982). Specific impairments of planning. Philosophical Transactions of the Royal Society of London (Biology), 298,199-202
Toplak, E., Connors, L., Shuster, J., Knezevic, B., & Parks, S. (2008). Review of cognitive, cognitive-behavioral, and neural-based interventions for Attention Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD). Clinical Psychological Review, 28, 801-823.
Vernon, D., Egner, T., Cooper, N., Compton, T., Neilands, C., Sheri, A., & Gruzelier, J. (2003). The effect of training distinct neurofeedback protocols on aspects of cognitive performance, International Journal of Psychophysiology, 47, 75–85.
Wellman, H. M., Cross, D., & Watson, J. (2001). Meta-analysis of theory-of-mind      development: The truth about false belief. Child Development, 72, 655−684.
Zook, N. A., Davalos, D. B., DeLosh, E. L., & Hasker, P. D. (2004). Working memory, inhibition, & fluid intelligence as predictors of performance on Tower of Hanoi and London tasks, Journal of Brain and Cognition, 56, 286–292.