الگوی پیش‌بینی کنندگی راهبردهای خودتنظیمی ریاضی برای ابعاد خلاقیت در میان دانش‌آموزان دبیرستان¬های پرورش استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و عادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شیراز

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی الگوی پیش‌بینی­کنندگی راهبردهای خودتنظیمی ریاضی برای ابعاد خلاقیت در میان دانش­آموزان دبیرستانی بود. بدین منظور، گروهی متشکل از 507 دانش­آموز سال اول دبیرستان (259 دختر و 248 پسر) با میانگین سنی 15 سال و 6 ماه و انحراف معیار 8 ماه از مدارس پرورش استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و عادی شهرستان شیراز به عنوان آزمودنی در این پژوهش شرکت نمودند. مقیاس راهبردهای خودتنظیمی ریاضی و پرسشنامه مدادی- کاغذی چندگزینه­ای خلاقیت به عنوان ابزار سنجش در این تحقیق به کار برده شد. مقیاس راهبردهای خودتنظیمی ریاضی از سه مؤلفه راهبردهای خودتنظیمی عمومی یادگیری، راهبردهای ویژه حل مسأله ریاضی و راهبردهای فراشناختی تشکیل شده و پرسشنامه مدادی- کاغذی چندگزینه­ای خلاقیت شامل چهار بعد سیالی، بسط، ابتکار، و انعطاف­پذیری است. مطالعات قبلی در فرهنگ ایرانی مبین روائی و پایائی قابل قبول نمرات این ابزارها در میان دانش­آموزان بوده است. یافته­های پژوهش حاضر نشان داد که رابطه همبستگی بین مؤلفه­های خودتنظیمی ریاضی و ابعاد خلاقیت برقرار است. تحلیل­های رگرسیونی چندگانه بیانگر آن بود که راهبردهای ویژه حل مسأله ریاضی، مهم­ترین عامل پیش‌بینی­کننده ابعاد چهارگانه خلاقیت است. فزونی در کاربرد این راهبردها و نیز راهبردهای فراشناختی، افزایش خلاقیت را به دنبال دارد. راهبردهای شناختی عمومی که معرف شیوه­های ساده­تر و نسبتا سطحی پردازش اطلاعات از قبیل مرور ذهنی است، خلاقیت را از بعد بسط و ابتکار پیش­بینی نمی­کند و در مقایسه با راهبردهای پیچیده­تر، به کاهش سیالی و انعطاف­پذیری می­انجامد. افزون بر این، پژوهش حاضر نشانگر آن بود که دانش­آموزان مدارس پرورش استعدادهای درخشان، و نمونه دولتی در مقایسه با دانش­آموزان مدارس عادی از سیالی و انعطاف­پذیری بیشتری در تفکر برخوردارند، اما تفاوتی در ابعاد خلاقیت بین دانش­آموزان مدارس پرورش استعدادهای درخشان، و نمونه دولتی حاصل نشد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
البرزی، شهلا و سیف، دیبا (1382). بررسی رابطه باورهای انگیزشی، راهبردهای یادگیری و برخی از عوامل جمعیتی با پیشرفت تحصیلی گروهی از دانشجویان علوم انسانی در درس آمار. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 19(1)، 73-82.
حقیقت، شهربانو (1377). بررسی ویژگی‌های تحصیلی دانش‌آموزان خلاق. سازمان آموزش و پرورش استان فارس: طرح مصوب شورای تحقیقات.
دائمی، حمیدرضا و مقیمی بارفروش، فاطمه (1383). هنجاریابی آزمون خلاقیت. تازه‌های علوم شناختی، 6(3)، 1-8.
 رضویه، اصغر و سیف، دیبا (1387). انطباق و اعتباریابی مقیاس پردازش اطلاعات ریاضی(MIPS)   برای دانش‌آموزان ایرانی. دانشگاه شیراز: گزارش طرح پژوهشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش.
سیف، دیبا (1385). رابطه هوش، باورهای معرفت شناسی، باورهای انگیزشی، راهبردهای خود نظم دهی انگیزشی و یادگیری با پیشرفت تحصیلی و بررسی این عوامل در سطوح متفاوت هوش (رساله دکتری)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
سیف، دیبا (1390). تهیه و اعتباریابی مقیاس راهبردهای خودتنظیمی ریاضی (MSRS) و بررسی رابطه مؤلفه‌های آن با هوش عمومی، هدف گرائی و پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان دبیرستان‌های پرورش استعدادهای درخشان، نمونه دولتی، و عادی. مجله روان شناسی، 15(2، پیاپی 58)، 198- 217.
 سیف، دیبا و لطیفیان، مرتضی (1383). بررسی رابطه باورهای انگیزشی و راهبردهای خودنظم ده دانشجویان در درس ریاضی. مجله روانشناسی، 8 (4، پیاپی 32)، 404- 420.
 سیف، دیبا؛ لطیفیان، مرتضی و بشّاش، لعیا (1385). رابطه خود نظم دهی انگیزش با راهبردهای یادگیری و پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی. مجله روانشناسی(ویژه نامه انگیزش و هیجان)، 10(1، پیاپی 37)، 106-122.
 کفایت، محمد (1373). بررسی ارتباط شیوه‌ها و نگرش‌های فرزندپروری، خلاقیت و رابطه متغیر اخیر با هوش، پیشرفت تحصیلی و رفتارهای پیشرفت گرای دانش‌آموزان سال اول دبیرستان‌های اهواز. سازمان آموزش و پرورش استان فارس: طرح مصوب شورای تحقیقات.
نادر، مجید (1388). رابطه پنج عامل شخصیت و خلاقیت در میان دانش‌آموزان دبیرستان‌های استعدادهای درخشان (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
 نوری، زهرا (1381). بررسی تفاوت‌های جنسیتی با توجه به رابطه خلاقیت، عملکرد تحصیلی در دروس ریاضی، علوم و ادبیات دانش‌آموزان (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
 
 
ب. انگلیسی
Abedi, J. (2002). A latent-variable modeling approach to assessing reliability and validity of creativity instrument. Creativity Research Journal, 14(2), 267-276.
Al-Dhobaiban, N. A. (2005). Exploring the relationship between self-regulation and creativity. Doctoral Dissertation. Alabama: The University of Alabama.
Andzans, A., & Meissner, H. (2002). Creativity in mathematics education and the education of gifted students. Proceedings of the International Conference. Riga, Latvia.
Auzmendi, E., Villa, A., & Abedi, J. (1996). Reliability and validity of a newly-constructed multiple-choice creativity instrument. Creativity Research Journal, 9(1), 89-95.
Bandura, A. (2006). Guide for constructing self- efficacy scales. In F. Pajares, & T. Urdan (Eds). Adolescence and education. Greenwich, CT: Information Age publishing.
Bessant, K. C. (1997). The development  and  validation  of  scores  on  the  Mathematics  Information  Processing Scale (MIPS). Educational and Psychological Measurement, 57, 841-857.
Biggs, J. B. (1993). What do inventories of students' learning processes really measure? a theoretical review and clarification. British Journal of Educational Psychology, 63, 3-19.
Boekaerts, M., Pintrich, P.R., & Zeidner, M. (2000). Handbook of self-regulation. San Diego: Academic Press.
Craik, F. I. M., &  Lockhart, R.S. (1972). Levels of processing: a framework for memory research. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 11, 671-684.
Davis, G. (1985). Creative thinking and the problem solving. Buffalo, NY: Bearly Limited.
Davis, G., & Rimm, S. (2004). Education of the gifted and talented (5th Ed.). New York: Pearson.
Gardner, H. (1993). Multiple intelligences: the theory in practice. New York: Basic Books.
Gonzalez, M. (2003). Implicit theories of creativity across cultures. State University of New York: M.S. Thesis.
Guilford, J. P. (1967). The nature of human intelligence. New York: McGraw-Hill.
Heller, K. A. (1999). Individual (learning and motivational) needs versus instructional conditions of gifted education. High Ability Studies, 10, 9– 21.
Kelley, W. M., Macrae, C. N., Wyland, C. L., Caglar, S., Inati, S., & Heatherton, T. F. (2002). Finding the self :an event –related FMRI study. Journal of Cognitive Neuroscience, 14, 785-794.
Latifian, M. (1997). The relationship between motivation, self-regulation learning strategies and student achievement across the curriculum. Macqurie University: Doctoral Dissertation.
Omrod, J. E. (2003). Educational psychology: developing learners (4th Ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Renzulli, J. S. (1982). Dear Mr. and Mrs. Copernicus: We regret to inform you. Gifted Child Quarterly, 26, 11-14.
Renzulli, J. R. (1998). The three – ring conception of giftedness. In: S. M. Baum, S.M. Reis, & L. R. Maxfield (Eds.). Nurturing the gifts and talents of primary grade students. Mansfield Center, CT: Creative Learning Press.
Renzulli, J. S., Reis, S. M., & Smith, L. H. (1981). The revolving door identification model. Mansfield Center: Creative Learning Press.
Sternberg, R. J. (2000). Successful intelligence: a unified view of giftedness. In C.F.M. Van Lieshout & P.G. Heymans (Eds.), Developing talent across the life span. Hove: Psychology Press.
Sternberg, R. J. (2003). Wisdom, intelligence, and creativity, synthesized. New York: Cambridge University Press.
Sternberg, R. J., & Grigorenko, E. L. (2002). The theory of successful intelligence as a basis for gifted education. Gifted Child Quarterly, 46, 265-277.
Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1995). Defying the crowd: cultivating creativity in a culture of conformity. New York: Free Press.
Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1996). Investing in creativity. American Psychologist, 51, 677- 688.
Sternberg, R. J., & Williams, W. M. (1997). Does the Graduate Record Examination predict meaningful success in the graduate training of psychologist? a case study. American Psychologist, 52, 630-641.
Torrance, E. P. (1966). Torrance Tests of Creative Thinking: norms-technical manual. Princeton: Personnel Press.
Toth, J. P (1996). Conceptual  automaticity  in  recognition  memory;  Levels of  processing  effects  on  familiarity .Available  on  line; http;//en. Wikipedia.org/wiki/levels of processing  effect.
Weinsten, C. E., & Palmer, D. R. (2002). LASSI users manual for those administering the Learning and Study Strategies Inventory. Clearwater, FT: H & H Publishing Co., Inc.
Wolters, C. A., Pintrich, P. R., & Karabenick, S. A. (2003). Assessing academic self-regulated learning. Paper prepared for the Conference on Indicators of Positive Development: Definitions, Measures, and Prospective Validity.
Zhang, L., &  Sternberg, R. J. (2005). A threefold model of intellectual styles. Educational Psychology  Review, 17, 1-53.
Zimmerman, B. J. (2000). Attaining self-regulation: A social cognitive perspective. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, and  M. Leidner (Eds.), Handbook of  self- regulation: theory, research, and  applications (pp.13-39). San Diego, CA: Academic Press.
Zimmerman, B. J. (2008). Investigating self-regulation and motivation: Historical background, methodological developments, and future prospects. American Educational Research Journal, 45, 166-183.