تاثیر آموزش خلاقیت بر عوامل شناختی مرتبط با خلاقیت: گزارشی از طرح مدارس فصلی خلاقیت و ایده پردازی در فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی کاربردی دانشگاه شیراز

2 پژوهش‌گر پسادکتری بخش شیمی و بیوشیمی دانشگاه هاروارد، کمبریج، ماساچوست

3 کارشناس ارشد برنامه ریزی و پژوهش بنیاد نخبگان استان فارس

چکیده

خلاقیت و نوآوری لازمة استمرار زندگی انسان در مواجهه با چالش‌ها است. خلاقیت که به عنوان استفاده از توانایی ذهنی برای ایجاد ایده‌های جدید تعریف می‌شود، قابل آموزش و ترویج است. پژوهش حاضر در پی آن بود تا تاثیر آموزش خلاقیت بر عوامل شناختی مرتبط با آن‌ که شامل توانایی مشاهده، توانایی تفکر، توانایی تحلیل داده، انسجام فکری، استفاده از دانش قبلی و توانایی استفاده از اطلاعات درون متنی عوامل شش‌گانه است را در دانش‌آموزان پایه نهم، دهم و یازدهم مورد بررسی قرار دهد. در این پژوهش تعداد 73 دانش‌آموز (33 دختر و 40 پسر) در یک دوره مدرسه فصلی خلاقیت و ایده‌پردازی شرکت کردند. طرح این پژوهش به صورت یک گروه پیش آزمون-پس آزمون بود. برای ارزیابی پیشرفت دانش‌آموزان از دو فعالیت پروژه محور استفاده شد. در طراحی این دو پروژه از تمامی عوامل شش‌گانه استفاده شد و دانش‌آموزان به این فعالیت‌ها قبل و بعد از شرکت در کارگاه‌های خلاقیت به صورت انفرادی و گروهی پاسخ دادند. پاسخ‌های دانش‌آموزان توسط دو ارزیاب و به وسیلة یک مقیاس شش‌گانه بررسی شد. به منظور اطمینان از پایایی نمره‌گذاران، پایایی بین دو نمره گذار که بیانگر دقت پایایی نمره‌ گذاری بود، محاسبه شد. یافته‌های به دست آمده در بخش انفرادی نشان داد که آموزش‌های ارائه شده در بحث خلاقیت تاثیر معناداری بر عوامل شش‌گانه در دانش‌آموزان داشته است. همچنین این تاثیر معنادار در فعالیت‌های گروهی نیز دیده شد. بعلاوه، یافته‌های این پژوهش نشان‌دهندة وجود تفاوت معنادار در عملکرد انفرادی دانش‌آموزان دختر و پسر در انجام فعالیت‌های پروژه‌-محور بود. با این وجود، هیچ تفاوت معناداری بین دانش‌آموزان گروه دختر و گروه پسر وقتی فعالیت‌های پروژه-محور را به صورت گروهی به انجام می‌رساندند دیده نشد. از نتایج به دست آمده از این پژوهش می‌توان به موثر بودن آموزش‌ خلاقیت در بهبود توانایی خلاقیت دانش‌آموزان رسید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


جرجانی، عبدالرحمن (1387). خلاقیت در آموزش و پرورش (تهدید‌ها، فرصت‌ها و ارائه راه‌حل‌های پیشنهادی). ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه، 33، 58-61.
جنکل، هانس ون (1376). دانشگاه 2050، سازمانی برای پرورش خلاقیت و نوآوری. مجله رهیافت، 16، 97-107.
حسینی، افضل السادات (1385). الگوی رشد خلاقیت و کارایی آن در ایجاد مهارت تدریس. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 5 (15)، 171-201.
حسینی، افضل السادات (1386). بررسی تأثیر برنامه آموزش خلاقیت معلمان بر خلاقیت پیشرفت تحصیلی و خود پنداره دانش‌آموزان. فصلنامه نوآوری های آموزش، 6 (32)، 148-167.
ذکریایی، منیژه؛ سیف نراقی، مریم؛ شریعتمداری، علی و نادری، عزت اله (1387).  بررسی اجرای برنامه درسی با بهره‌گیری از قصه‌گویی و نمایش (خلاق) بر خلاقیت و یادگیری دانش‌آموزان دختر پایه چهارم مقطع ابتدایی منطقه پنج شهر تهران. پژوهش‌نامه تربیتی دانشگاه آزاد بجنورد، 4 (16)، 19-52.
رجبی باغدار، احمد؛ مهرام، بهروز؛کارشکی، حسین و کرمی، مرتضی (1394). جایگاه پرورش خلاقیت در برنامة درسی قصد شده آموزش و پرورش دوره ابتدایی جمهوری اسلامی ایران: هست‌ها و باید‌ها. مجله مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 22، 71-94.
سید عامری، میر حسین. (1380). بررسی تأثیر بازی‌های پرورشی در میزان رشد خلاقیت دانش آموزان دوره ابتدایی استان آذربایجان غربی. فصلنامه المپیک، 9، 1 و 2 (پیاپی 19)، 74-84.
شهر آرای، مهرناز (1375). آموزش و پرورش مطلوب در آستانه سده بیست و یکم. پژوهش‌های تربیتی، 4،  (3 و 4)، 112-128.
قاسم زاده، حسن (1375). برنامه‌ریزی آموزشی جهت تفکر و یادگیری خلاق. فصلنامه پژوهش‌های مهندسی، 3 و 4، 8-34.
منطقی، مرتضی (1391). بررسی تأثیر آموزش خلاقیت بر دانش‌آموزان پیش دبستانی و دبستانی. پژوهش‌های برنامة درسی انجمن مطالعات برنامه درسی ایران، 2(1)، 1-28.
مهدوی نژاد، غلامحسین؛ مهدوی نژاد، محمدجواد؛ سیلوایه، سونیا (1392). تأثیر محیط هنرى بر خلاقیت دانش‌آموزان، فصلنامه نوآوری‌های آمـوزشـی، 12، (48)، 127-140.
Abraham, A. (2016). Gender and creativity: an overview of psychological and neuroscientific literature. Brain Imaging Behavior, 10(2), 609-618.
  doi: 10.1007/s11682-015-9410-8.
Amabile, T. M. (1982). Social psychology of creativity: A consensual assessment technique. Journal of Personality and Social Psychology, 43(5), 997-1013.
Amabile, T. M. (1988). A model of creativity and innovation in organizations. In B. M. Staw & L. L. Cummings (Eds.), Research in Organizational Behavior (pp. 123-167). Greenwich, CT: JAI Press.
Ary, D., Jacobs, L.C., Razavieh, A., & Sorensen, C.K (2009). Introduction to Research in Education. (9th Ed) Wadsworth: London.
Brown, H. D. (2007). Principles of Language Learning and Teaching. Longman Pearson.
de Bono, E. (1986). Ideas about thinking: Excerpts from Edward de Bono's “letter to thinkers”. Journal of Product Innovation Management, 3(1), 57-62.
Guliford. J. P. (1967). The nature of human intelligence. Mc Grahill. New York NY.
Hmelo-Silver, Cindy E. (2004). Problem-Based Learning: What and How Do Students Learn? Educational Psychology Review, 16(3), 235-266.
Karwowski, M. & Soszynski, M. (2008). How to develop creative imagination? Assumptions, aims and effectiveness of role-play training in creativity (RPTC). Thinking Skills and Creativity, 3, 163-171.
Mellou, E. (1996). Can creativity be nurturned in young children? Early Child Development and Care. 119, 119-130.
Pardo, B (2002). Effects of a teacher training works shop or creativity. Cognitional school achievement. High Ability Studies, 13(1), 47-58.
Reber, A. S. (1993). Implicit learning and tacit knowledge: An essay on the cognitive unconscious. New York, NY: Oxford University Press.
Renzulli, J. (1994). Through the pursit of ideal act of learning gifted child. Gifted Child Quarterly 36(4), 9-22.
Schmidt, R. (2010). Attention, awareness, and individual differences in language learning. In W. M. Chan, S. Chi, K. N. Cin, J. Istanto, M. Nagami, J. W. Sew, T. Suthiwan, & I. Walker, Proceedings of CLaSIC 2010 (pp. 721-737), Singapore, December 2-4. Singapore: National University of Singapore, Centre for Language Studies.
Storch, N. (2002). Patterns of interaction in ESL pair work. Language Learning, 52, 119–158.
Strenberg, R. J & William, W. M. (1997). How to develop student creativity? Virginia: ASCD Press.
Sternberg, R., & Kaufman, J. (1998). Human Abilities. Annual Review of Psychology, 49, 479-502. http://dx.doi.org/10.1146/annurev.psych.49.1.479.
Tekin, M. & Gullu, M. (2010). Examined of creativity level of primary school student who make sports and do not make sports. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2), 3351-3357.
Thomas, J. W. (2000). A review of research on project-based learning. San Rafael, CA:
Tirado, F., & Gálvez, A. (2007). Positioning theory and discourse analysis: Some tools for social interaction analysis. Forum: Qualitative Social Research, 8(2). Art. 31. Retrieved from http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0702317
Torrance, E. P. & Goff, K (1990). Fostering academic creativity in gifted students. Eeic EC Digest, U.S.A. Retrieved from: http://www.kidsource.com/kidsource/content/academic_creativity.html
Torrance, E. P. (1992). Torrance test of creation thinking streamlined scoring guide. Scholastic testing. U.S.A.