فراتحلیل اثربخشی روش‌های تدریس فعال بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه تبریز

چکیده

هدف از این پژوهش انجام فراتحلیلی بر مطالعات انجام شده در زمینة تاثیر روش‌های تدریس فعال بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان است. برای انجام فراتحلیل از رویکرد هانتر و اشمیت استفاده شده است. از بین 70 مطالعه شناسایی شده، 37 مطالعه وارد تحلیل شد. با توجه به این‌که برخی مطالعات از چندین متغیر یا مداخله استفاده کرده بودند چند بار در فرایند فراتحلیل بررسی شدند که در نهایت از کل پژوهش‌ها اندازه اثر برابر با 55 به دست آمد. نتایج نشان داد که روش‌های تدریس فعال تاثیر مثبت و معنی‌داری بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان با اندازه اثر بالا دارد، و طبق معیار کوهن این تاثیر در حد زیاد ارزیابی می‌شود. همچنین فراتحلیل نشان داد که میانگین اندازه اثر در دانش‌آموزان دختر و پسر معنی‌دار است و بر اساس مقیاس کوهن، در حد زیاد می‌باشد. به طور کلی، استفاده از شیوه‌های تدریس فعال باعث پیشرفت تحصیلی و یادگیری معنی‌دار می‌شود و در نتیجه آن انتقال یادگیری به جهان خارج افزایش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، غلامعلی، عصاره، علیرضا، و عبدالملکی، شوبو (1391). بررسی تأثیر الگوی بدیعه­پردازی بر میزان دانش، مهارت و نگرش دانش­آموزان سال اول متوسطه در درس مهارت­های زندگی. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 11(44)، 63-81.
احمدی، غلامعلی، و عبدالملکی، شوبو (1392). بررسی تأثیر الگوی حل مساله بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش­آموزان در درس شیمی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 5(1)، 1-21.
ادیب حاج باقری، محسن (1387). تأثیر سه روش آموزش بر پیشرفت تحصیلی، رضایت از یادگیری و اضطراب دانشجویان پرستاری. گام­های توسعه در آموزش پزشکی، 5 (1)، 35-42.
استوار، نگار (1387). اثربخشی یادگیری مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دوره ابتدایی شهر تبریز. پیک نور، 8(1)، 100-109.
ایمان، محمدتقی، و خواجه نوری، بیژن (1385). فراتحلیل روشی برای مطالعه مطالعات. فصلنامه حوزه و دانشگاه، 49 (12)، 120-83.
بدری گرگری، رحیم، رضایی، اکبر، و جدی گرگری، جواد (1390). مقایسه تأثیر روش تدریس مبتنی بر تفکر فعال (روش مشارکتی) و روش تدریس سنتی در یادگیری درس مطالعات اجتماعی. فصلنامه علوم تربیتی، 14(16)، 107-120.
بهرنگی، محمدرضا، و آقایاری، طیبه (1383). تحول ناشی از تدریس مشارکتی از نوع جیک­ساو در وضعیت سنتی تدریس دانش­آموزان پایه پنجم. فصلنامه نوآوری­های آموزش، 3(10)، 36-53.
بیگلری، سعید (1386). تأثیر روش آموزش حل مساله بر تفکر خلاق و موفقیت تحصیلی دانش­آموزان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
جعفری ثانی، حسین، قربانی، نرگس (1387). تأثیر تلفیق محتوای چهار بخش اصلی کتاب علوم پایه اول راهنمایی بر اساس رویکرد سازمان‌دهی تلفیقی (از نوع پروژه) بر پیشرفت تحصیلی و رشد اجتماعی دانش­آموزان دختر پایه اول راهنمایی. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 7(28)، 157-178.
حاجی­پور، فرزانه (1390). تأثیر آموزش روش حل مساله و بازآموزی اسنادی بر کاهش اضطراب ریاضی پیشرفت ریاضی دانش­آموزان ابتدایی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
خداداد نژاد، علی (1388). تاثیر روش تدریس همیاری بر نگرش و پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش­آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان گچساران. فصلنامه اندیشه­های تازه در علوم تربیتی، 5(1)، 73-93.
خدیوی، اسدالله، و ملک محمدی، فریبا (1387). مقایسه روش تدریس فعال و سنتی در پیشرفت درس علوم و میزان خلاقیت دانش آموزان سوم راهنمایی شهرستان کرج در سال تحصیلی. فصلنامه آموزش و ارزشیابی، 2 (1)، 95-120.
خزائی، کامیان (1384). مقایسه تأثیر روش تدریس حل مساله با روش سنتی در درس فیزیک بر میزان پیشرفت تحصیلی، نگرش­های آموزشی. پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 5 و 6، 59-70.
خوش­خلق، فاطمه (1385). مقایسه تأثیر روش­های یادگیری مشارکتی و سنتی بر پیشرفت تحصیلی در درس ادبیات دانش­آموزان سال سوم راهنمایی ارومیه. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
درتاج، فریبرز (1392). مقایسه ی تأثیر دو روش آموزش به شیوه ی بازی و سنتی بر انگیزه و پیشرفت تحصیلی ریاضی دانش آموزان. مجله روانشناسی مدرسه، 2 (4)، 62-81.
رسولی، رویا، زندوانیان، احمد، آروین، فخرالسادات، و دهقان، ساناز (1391). مقایسه تأثیر روش­های یادگیری مشارکتی و سخنرانی بر تفکر خلاق و پیشرفت تحصیلی درس حرفه‌وفن دانش­آموزان دختر سوم راهنمایی شهر یزد. اندیشه­های نوین تربیتی، 8(4)، 29-52.
سرمستی، ژیلا (1389). تأثیر روش­های تدریس مشارکتی و سنتی درس هدیه­های آسمانی بر پیشرفت تحصیلی و مهارت­های اجتماعی دانش­آموزان پایه چهارم دوره ابتدایی شهر تبریز. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
سعادتمند، زهره، سیف نراقی، مریم، شریعتمداری، علی، و نادری، عزت‌الله (1380). مقایسه تأثیر روش تدریس حل مساله با روش تدریس سنتی در دروس اجتماعی و ریاضی بر میزان پیشرفت تحصیلی، نگرش‌های آموزشی و میزان یادآوری دانش­آموزان کلاس پنجم دبستان شهر اصفهان. دانش و پژوهش در علوم تربیتی، 9، 37-64.
شعبانی، حسن، و مقامی، حمیدرضا (1384). تأثیر روش آموزش مساله­محور بر افزایش خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان پایه سوم راهنمایی شهر دلیجان. دانش و پژوهش در علوم تربیتی، 7و 8، 1-18.
شواخی، علیرضا، نادری، عزت­الله، و عابدی، احمد (1386). مقایسه تأثیر سه رویکرد یاددهی-یادگیری بر عملکرد یادگیری دانش­آموزان در درس زیست­شناسی. دانشور رفتار، 14(22)، 53-64.
شیخی فینی، علی­اکبر، زارعی، اقبال، و سعادت­زاده، سمیه (1391). تأثیر روش تدریس مشارکتی با تأکید بر جرات آموزی بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان. پژوهش­های آموزش و یادگیری، 20(3)، 351-360.
صفرعلیزاده، معصومه (1385). مقایسه تأثیر روش­های یادگیری مشارکتی و سنتی بر پیشرفت تحصیلی درس زبان انگلیسی و نگرش دانش­آموزان پایه سوم راهنمایی مدارس تبریز. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
طالبی، مهدی (1384). مقایسه تأثیر روش­های یادگیری مشارکتی و سنتی بر پیشرفت تحصیلی و نگرش به یادگیری در درس ریاضی دانش­آموزان سال دوم راهنمایی مدارس ارومیه. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
عالی، مریم (1382). تأثیر 4 روش آموزشی بر عملکرد دانش­آموزان در دروس ریاضی و آمار. نوآوری­های آموزشی، 2(6)، 109-132.
عرفانی آداب، الهام، مصرآبادی، جواد، و زوار، تقی (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری بر پیشرفت تحصیلی: پژوهش فراتحلیلی با تاکید بر نقش تعدیل­کننده جنسیت.فصلنامه اندازه­گیری تربیتی،(4)11، 1-31.
عسگری، محمد (1386). تأثیر تکالیف نوشتاری مبتنی بر اصول تدریس ساختن­گرایی بر پیشرفت تحصیلی درس مطالعات اجتماعی دانش­آموزان پسر سال اول دبیرستان. فصلنامه اندیشه­های تازه در علوم تربیتی، 3(1)، 101-115.
فتحی آشتیانی، علی، و ایوبی، منیژه (1378). مقایسه یادگیری مشارکتی و یادگیری سنتی بر پیشرفت تحصیلی. مجله روانشناسی، 3(11)، 230-221.
فرج­اللهی، مهران، کوپه، فاطمه، و هاشمی، سیده سیما (1383). تأثیر آموزش به روش تفکر استقرایی بر یادگیری دستور زبان فارسی. پیک نور، 3(2)، 95-90.
فروغی ابری، احمدعلی، و گل­محمدی شورکی، شهین (1379). تأثیر روش حل مساله بر پیشرفت درسی ریاضی (1) دانش­آموزان نظام جدید متوسطه. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 3، 18-9.
فضلی خانی، منوچهر (1387). روش­های فعال تدریس. تهران: تربیت.
فضلی، رخساره، و جوادی، محمدجعفر (1380). بررسی مقایسه­ای تأثیر روش تدریس فعال و غیرفعال بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان در درس تعلیمات اجتماعی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 78، 31-7.
فیضی، ایوب، مصرآبادی، جواد، زوار، تقی (1393). فراتحلیل اثرات روش‌های تدریس گروهی بر بازده‌های تحصیلی. مجلة مطالعات آموزش و یادگیری دانشگاه شیراز، 6(2)، 31-1.
کرامتی، محمدرضا (1386). تأثیر یادگیری مشارکتی بر رشد مهارت­های اجتماعی و پیشرفت تحصیلی ریاضی. مجله روانشناسی و علوم تربیتی، 37(1)، 55-39.
کرامتی، محمدرضا (1388). تأثیر یادگیری مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان در موضوع انرژی در درس فیزیک. مجله روانشناسی و علوم تربیتی، 39(2)، 49-31.
کرامتی، محمدرضا، حیدری رفعت، ابوذر، عنایتی نوین فر، علی، و هدایتی، اکبر (1391). تأثیر یادگیری مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی و اضطراب امتحان. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 11(44)، 89-83.
کرامتی، محمدرضا، و حسینی، بی­بی مریم (1387). تأثیر یادگیری مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان در درس فیزیک. مجله روانشناسی و علوم تربیتی، 38(2)، 147-165.
کرمی، مرتضی، محمد زاده قصر، اعظم، و افشاری، معصومه (1391). تأثیر روش تدریس مشارکتی بر گروه­گرایی و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دوره متوسطه در شهر مشهد. پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 9(33)، 105-93.
گنجی، مسعود، زاهد بابلان، عادل، و معینی کیا، مهدی (1391). فراتحلیل پژوهشهای انجام یافته در خصوص نقش الگوهای تدریس بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. مجلة روانشناسی مدرسه، 1 (1)، 107-93.
لیاقت­دار، محمدجواد، سلیمانی، نسیم، و صدر ارحامی، سعیده (1391). بررسی تأثیر روش آموزش هندسه بر مبنای نظریه فن هیلی بر پیشرفت تحصیلی. اندیشه­های نوین تربیتی، 8(3)، 126-107.
محمودی، فیروز (1391). طراحی الگوی برنامه­ درسی مبتنی بر مساله در دوره کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی و امکان سنجی آن در آموزش عالی ایران. رساله دکتری دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
محمودی، فیروز، فتحی‌ آذر، اسکندر، و اسفندیاری، رجب (1388الف). ارزیابی تدریس دبیران متوسطه بر اساس عوامل ده‌گانه فلندرز. دانشور رفتار، 16(36)،40-23.
محمودی، فیروز، فتحی‌ آذر، اسکندر، و اسفندیاری، رجب (1388ب). بررسی رابطه میزان مشارکت فعال دانش آموزان در جریان تدریس با پیشرفت تحصیلی. مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، 10(3)، 82-65. 
مرادی، مهسا، علی­آبادی، خدیجه، و درتاج، فریبرز (1391). مقایسه تأثیر روش آموزش مبتنی بر الگوی پنج مرحله­ای بایبی و سنتی بر خلاقیت و یادگیری دانش­آموزان در درس علوم. یافته­های نو در روانشناسی، 7(26)، 157-145.
معرفت­نیا، قربان (1384). تأثیر روش­های فعال و سنتی بر نوع یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان در درس مبانی برق با تأکید بر بازده­های یادگیری گانیه در شهرستان ارومیه. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، تبریز.
موسوی، سیده فاطمه (139). مقایسه‌ی اثربخشی آموزش خصوصی همتایان و خودآموزی شناختی بر پیشرفت، اضطراب و نگرش به درس ریاضی. مجلة مطالعات آموزش و یادگیری دانشگاه شیراز،4(2)، 156-137.
مهرمحمدی، محمود، فراستخواه، مقصود، باقری، خسرو، فاضلی، نعمت‌الله، موسی پور، نعمت‌الله، عطاران، محمد، و حاتمی، جواد (1387). ارائهالگو(راهبردهای)مطلوببرایآموزش علوم انسانی در دانشگاه­های کشور. گزارش طرح تحقیقی. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. پژوهشکده‌ مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران.
مهرمحمدی، محمود، و محمودی، فیروز (1392). وارونگی: رویکردی نوین به طراحی برنامه‏های درسی معطوف به تربیت حرفه‏ای (با تأکید بر علوم تربیتی). دو فصلنامه مطالعات برنامه‏درسی آموزش عالی،3 (6)، 177-141.
مهرمحمدی، محمود (1393). برنامه درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها و چشم‌اندازها.  تهران: انتشارات سمت.
میرزابیگی، محمدعلی، فرزاد، ولی­الله، و کولایی، قدرت الله (1388). مقایسه اثر روش­های یادگیری مشارکتی، یادگیری مشارکتی توأم با آموزش اصول گفتگو، و روش سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی جغرافیای دانش­آموزان پایه پنجم ابتدایی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 100، 86-69.
نجفی هزار جریبی، حبیب­الله (1387). بررسی و مقایسه تأثیر روش تدریس حل مساله با روش تدریس سنتی در دروس علوم تجربی و ریاضیات بر پیشرفت تحصیلی و یادآوری دانش­آموزان کلاس سوم راهنمایی مدارس دولتی شهر بهشهر و ارائه الگوی عملی. پژوهش­های تربیتی، 4(14)،188-199.
نصراللهی، سیدنورالله، مختاری، حیدر، و سیدین، مریم سادات (1392). فراتحلیل: رویکردی به تلفیق و ارزشیابی پژوهش­های علم اطلاعات و دانش­شناسی. پردازش و مدیریت اطلاعات، 2(29):316-293.
هومن، حیدر علی (1387). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش­های علمی. تهران: سمت.
یاریاری، فریدون، کدیور، پروین، و میرزاخانی، محمد (1387). بررسی تأثیر روش تدریس یادگیری مشارکتی بر عزت‌نفس، مهارت­های اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش­آموزان. فصلنامه علمی-پژوهشی روانشناسی دانشگاه تبریز، 3(10)، 166-145.
یزدیان­پور، ندا، یوسفی، علیرضا، و حقّانی، فریبا (1388). تأثیر آموزش به روش پروژه­ای و مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دختر سوم تجربی فولادشهر در درس آمار و مدل­سازی. دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه­ریزی درسی، 22، 89-85. 
Altun, S. (2017). The effect of cooperative learning on students’ achievement and views on the science and technology course. International Electronic Journal of Elementary Education, 7(3), 451-468.
Benek-Rivera, J., & Mathews, V. E. (2004). Active learning with jeopardy: Students ask the questions. Journal of Management Education, 28, 104–118.
Berkson, L. (1993). Problem based learning: Have the expectations been met? Academic Medicine, 68(10), 79–88.
Bonwell, C., C.; Eison, J. A. (1991). Active Learning: Creating Excitement in the Classroom. Washington, DC: George Washington University Press.
Boyer, E. (1990). Scholarship reconsidered. New York: The Carnegie foundation for the Advancement of Teaching.
Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2ed). Hillsdale, N J: Lawrence Erlbaum Associates.
Colliver, J., A. (2000). Effectiveness of Problem-Based Learning Curricula: Research and Theory. Academic Medicine, 75(3), 259-266.
Cooper, H. (2010). Research synthesis and Meta –analysis: A step by step approach (3 Ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
Cooper, H.; Hedges, L. V.; & Valentine, J. C. (Eds.). (2009). The handbook of research synthesis and meta-analysis. .Russell Sage Foundation. ‏
Dalton, Dan, R.; Daily, Catherine, M.; Ellstrand, Alan, E.; & Johnson, Jonathan, L. (1998). Meta-analytic reviews of board composition, leadership structure, and financial performance. Strategic Management Journal, 19(3), 269-290.
Dorestani, A. (2005). Is interactive learning superior to traditional lecturing in economics courses? Humanomics, 21, 1–20.
Grenier, M., Dyson, B., & Yeaton, P. (2005). Cooperative learning that includes students with disabilities. Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 76(6), 29-35.
Hunter, J. E., Schmidt, F. L., & Jackson, G. B. (1982). Meta-analysis: Cumulating research findings across studies (Vol. 4).Beverly Hills, CA: Sage.
Johnson, D., W., & Johnson, F.  (2009). Joining to­gether: Group theory and group skills (10th ed.).  Boston: Allyn & Bacon.
Kirschner, P. A., Sweller, J., & Clark, R. E. (2006). Why minimal guidance during instruction does not work: An analysis of the failure of constructivist, discovery, problem-based, experiential, and inquiry-based teaching. Educational Psychologist, 41, 75-86.
Kirschner, P. A., Sweller, J., & Clark, R. E. (2006). Why minimal guidance
during instruction does not work: An analysis of the failure of constructivist, discovery, problem-based, experiential, and inquiry-based teaching.
Educational Psychologist, 41, 75–86
Light, R., J. & Pillemer, D., B. (1984). Summing Up: The Science of Reviewing Research. Cambridge, MA: Harvard University Press.
 Michel, N.; Carter, III, J., J. and Varela, O. (2009). Active versus passive teaching styles: anempirical study of student learning outcomes. Human Resource Development Quarterly, 20 (4), 397-418.
Møller, A. P. and Jennions, M. D. (2001). Testing and adjusting for publication bias. Trends in Ecology & amp Evolution, 16)10(, 580-586.
Palmer, W. (2003). Simple, surprising, useful? Three questions for judging teaching methods. Pedagogy, 3(2), 285-287.
Prince, M. (2004). Does active learning work? A review of the research. Journal of Engineering Education, 93(3), 223-231.
Sánchez-Meca, J., & Marín-Martínez, F. (2010). Meta-analysis in Psychological Research. International Journal of Psychological Research, 3(1), 150-162. ‏
Smith, J. T. (1996). Meta-analysis: the librarian as a member of an interdisciplinary team.  Library Trends, 45 (2): 265-279.
Stewart-Wingfield, S., & Black, G. S. (2005). Active versus passive course designs: The impact on student outcomes. Journal of Education for Business, 81, 119–125.
Sutton, A. J.; Duval, S. J.; Tweedie, R., L.; Abrams, K., R.; & Jones, D., R. (2000). Empirical assessment of effect of publication bias on meta-analyses. British Journal of Medicine, 320(7249), 1574-1577. ‏
Tredoux, Colin & Durrheim, Kevin (2002). Numbers, Hypotheses & Conclusions; A course in Statistics for the Social Sciences. University of Cape Town Press.
Van Merriënboer, J., G.; & Sweller, J. (2005). Cognitive load theory and complex learning: Recent developments and future directions. Educational Psychology Review, 17, 147-177.
Vernon, D., T., A.; & Blake, R., L. (1993). Does problem-based learning work? A meta-analysis of evaluative research. Academic Medicine, 68, 550-563.
Whetten, D. A., & Clark, S. C. (1996). An integrated model for teaching management skills. Journal of Management Education, 20, 152–181.