نقش فراشناخت، هوش و خودکارآمدی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال اول متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز

2 استادیار روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش فراشناخت، هوش و خودکارآمدی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال اول متوسطه بود. نمونه‌ی پژوهش که به روش تصادفی خوشه‌ای انتخاب گردید، شامل 298 دانش‌آموز (123 دختر و 175 پسر) سال اول دبیرستان شهرستان دنا از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد بود. برای اندازه‌گیری متغیرهای پژوهش از پرسشنامه‌ی آگاهی فراشناختی شراو و دنیسون، خرده مقیاس خودکارآمدی پینتریچ و دی‌گروت، و آزمون هوشی پیش‌رونده‌ی ریون استفاده شد. برای سنجش پیشرفت تحصیلی نیز از نمرات آزمون هماهنگ پایان ترم درس ریاضی و فارسی استفاده گردید. نتایج حاصل از محاسبه‌ی پایایی و روایی ابزار‌‌ها حاکی از پایایی و روایی قابل قبول آن‌ها بود. یافته‌های حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان نشان داد که هوش بیشترین سهم را در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دارد (51/0β =) و بعد از آن به ترتیب خودکارآمدی (16/0β =) و فراشناخت (11/0β =) قرار می‌گیرد. همچنین، از بین مولفه های فراشناخت تنها دو مولفه دانش موقعیتی (19/0β =) و راهبرد مدیریت اطلاعات (23/0β =) سهم معنا‌داری در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دارند. در ادامه‌ی مقاله یافته‌ها مورد بحث قرار گرفت و پیشنهادهایی در جهت افزایش خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان و نیز مولفه‌های فراشناختی دانش موقعیتی و مدیریت اطلاعات ارائه شد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
البرزی، شهلا و سامانی، سیامک (1378). بررسی مقایسه‌ای باورهای انگیزشی وراهبردهای خود‌تنظیمی برای یادگیری در میان دانش‌آموزان. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 15، 1-18.
البرزی، شهلا و سیف، دیبا (1381). بررسی رابطه باورهای انگیزشی، راهبردهای یادگیری و برخی از عوامل جمعیتی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان در درس آمار. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز ، 12 (1)، 73-83.
امینی، شهریار (1382). بررسی نقش خود کارآمدی، خودتنظیمی و عزت نفس در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان رشته علوم تجربی شهرستان شهر کرد (پایان‌ نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تربیت معلم تهران.
دلاورپور، محمدآقا (1376). پیش بینی آگاهی فراشناختی و پیشرفت تحصیلی براساس جهت‌گیری هدف پیشرفت (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
عبدوس، میترا (1380). تاثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان دختر سوم دبیرستان (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
فودلاچنگ، محبوبه (1375). تأثیر پردازش فراشناختی بر عملکرد حل مسأله (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
قوام‌آبادی، صغری (1377). اثربخشی سه روش آموزشی راهبردهای یادگیری بر درک مطلب، حل مسئله، دانش فراشناختی، خودپنداره تحصیلی و سرعت یادگیری در دانش‌آموزان دختر راهنمایی معدل پایین‌تر از 15 شهر تهران (رساله‌ی دکتری)، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
‌گلمن، دانیل (1382). هوش هیجانی ـ توانایی محبت‌کردن و محبت دیدن. ترجمه: نسرین پارسا. تهران: انتشارات رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1995).
گیج، نیت ل. و برلاینر، دیوید سی (1374). روانشناسی تربیتی. ترجمه: خوی نژاد و همکاران. مشهد: موسسه انتشارات حکیم فردوسی. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1988).
متحدی، علیرضا (1386). بررسی مقایسه‌ای فراشناخت وانگیزش تحصیلی در دانش آموزان دختر و پسر شهری و روستایی (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
 
ب. انگلیسی
Alexander, J. M., Carr, M., & Schwanenflugel, P. J. (1995). Development of metacognition in gifted children: Directions for future research. Developmental Review, 15, 1–37.
Aluja, A. & Blanch, A. (2004). Socialized personality, scholastic aptitudes, study habits, and academic achievement: Exploring the link. European Journal of Psychological Assessment, 20, 157–165.
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs. NJ: Prentice Hall.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. USA: Englewood- Cliffs, NJ: Prentice hall.
Bitan, T. & Karni, A. (2004). Procedural and declarative knowledge of word recognition and letter decoding in reading an artificial script. Cognitive Brain Research, 19(3), 229-243.
Burrus, J., MacCann, C., Kyllonen, P., & Roberts. R. D. (2011). Noncognitive constructs in K-16: assessments, interventions, educational and policy implications. In P. J. Bowman, E. P. and St John, (Eds.) Diversity, Merit, and Higher Education: Towards a Comprehensive Agenda for the 21st Century (pp. 233-274). AMS Press.
Chemers, M. M., Hu, L., & Garcia, B. F. (2001). Academic self – efficacy and first – year college student performance and adjustment. Journal of Educational Psychology, 93(1), 55-64.
Cho, S. (2010). The role of IQ in the use of cognitive strategies to learn information from a map, Learning and Individual Differences, 20 (6), 694-698.
Coutinho, S. A. (2006). Relationship between the need for cognition metacognition, and intellectual task performance. Educational Research and Reviews, 1(5), 162-164.
Farsides, T. & Woodfield, R. (2003). Individual differences and undergraduate academic success: The roles of personality, intelligence, and application. Personality and Individual Differences, 34, 1225–1243.
Ferguson, C. (2001). Effects of metacognitivie strategy instruction on sixth grade students content reading comprehension. Boston University.
Flavell, J. H. (1981). Cognitive monitoring. In W.P. Dickson (Ed.) Children's Oral Communication Skills (pp: 35-66). New York, NJ: Academic Press.
Laidra, K., Pullmann, H. & Allik, J. R. (2007). Personality and intelligence as predictors of academic achievement: A cross-sectional study from elementary to secondary school. Personality and Individual Differences, 42, 441–451.
Lipnevich, A. A. & Roberts, R. D. (2012). Noncognitive skills in education: Emerging research and applications in a variety of international contexts, Learning and Individual Differences, 22(2), 173-177.
Nixon, C. T., & Frost, A. G. (1990). The study habits and attitudes inventory and its implications for students' success. Psychological Reports, 66, 1075-1085.
O’Neil, H. F., & Abedi, J. (1996). Reliability and validity of a state Meta-cognitive inventory: Potential for alternative assessment. The Journal of Educational Research, 8(4), 234-245.
Pajares, F., & Miller, D. M. (1994). Role of self-efficacy and self-concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Journal of Educational Psychology, 86, 193–203.
Pajares, F., & Schunk, D. H. (2001). Self-beliefs and school success: Self-efficacy-concept and school achievement. Chapter in R. Riding & S. Rayner (Eds.), (2001), Perception (pp. 239-266). London: Ablex Publishing.
Pintrich, P. R., & DeGroot, E. V. (1990). Motivational self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82, 33-40.
Plants, R. T. (2000). The relationship of motivation and metacognition to academic performance in graduate medical education. A dissertation presented for the doctor of education degree. The University of Memphis.
Prins, F. J., Veenman, M. V. J., & Elshout, J. J. (2006). The impact of intellectual ability and metacognition on learning: New support for the threshold of problematicity theory. Learning and Instruction, 16, 374-387.
Raven, J. C., Styles, I., & Raven, M. A. (1998). Raven’s Progressive Matrices: SPM plus test booklet. Oxford, England: Oxford Psychologists Press/San Antonio, TX: The Psychological Corporation.
Rindermann, H., & Neubauer, A. C. (2001). The influence of personality on three aspects of cognitive performance: processing speed, intelligence and school performance. Personality and Individual Differences, 30, 829–842.
Schraw, G., & Dennison, R. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19, 460–475.
Schraw, G., & Moshman, D. (1995). Meta-cognitive theories. Educational Psychology Review, 7, 351-371.
Swanson, H. L. (1990). Influence of meta-cognitive knowledge and aptitude on problem solving. Journal of Educational Psychology, 82, 306-314.
Theodosiou, A., & Papaioannou, A. (2005). Motivational climate achievement goals and metacognitive activity in physical education and exercise involvement in out-of-school settings. Psychology of Sport and Exercise, 7(4), 361-379.
Van der Stel, M., & Veenman, M. V. J. (2008). Relation between intellectual ability and meta-cognitive skillfulness as predictors of learning performance of young students performing tasks in different domains, Learning and Individual Differences, 18, 128-134.
Veenman, M. V. J., & Spaans, M. A. (2005). Relation between intellectual and meta-cognitive skills: Age and task differences. Learning and Individual Differences, 15(1 & 2), 159-176.
Woolfolk, H. A. (2004). Educational Psychology (9th Ed.). USA: Pearson Education.
Zimmerman, B. J. (1990). Self-regulated learning, and academic learning and achievement. The emergence of social cognitive perspective. Educational Psychology Review, 2, 173-201.