رابطه علّی هوش کلی و هوش هیجانی با عملکرد تحصیلی با میانجی¬گری اضطراب امتحان و سازگاری در دانش‌آموزان سال اول دبیرستان‌های دولتی شهرستان بروجرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه علّی متغیرهای هوش کلی و هوش هیجانی با عملکرد تحصیلی، با میانجی­گری اضطراب امتحان و سازگاری، در دانش‌آموزان سال اوّل دبیرستان‌های دولتی شهرستان بروجرد بود. نمونه این تحقیق متشکل از 395 دانش‌آموز (197 پسر و 198 دختر) بود که با روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. در این پژوهش، آزمودنی‌ها پرسشنامه‌های اطلاعات شخصی، آزمون هوشی ریون، مقیاس هوش هیجانی پترایدز و فرنهام، مقیاس اضطراب امتحان اسپیلبرگر و مقیاس سازگاری دانش‌آموزان دبیرستانی را تکمیل کردند. عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان از روی معدل پایان سال تحصیلی آن‌ها به دست آمد. تحلیل‌ها بر اساس مدل یابی معادلات ساختاری بود. نتایج مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که مدل پیشنهادی برازنده داده‌ها است و مسیرهای مستقیم از هوش کلی به عملکرد تحصیلی و سازگاری مثبت و معنادار است. مسیر مستقیم از سازگاری به عملکرد تحصیلی نیز مثبت و معنادار بود. مسیر مستقیم هوش هیجانی به عملکرد تحصیلی منفی و معنادار و مسیر مستقیم هوش هیجانی به سازگاری مثبت و معنادار بود. مسیرهای مستقیم هوش هیجانی و هوش کلی به اضطراب امتحان منفی و معنادار بودند. ضریب مسیر مستقیم اضطراب امتحان به عملکرد تحصیلی منفی و معنادار به دست آمد. نقش میانجی گر سازگاری نیز تأیید شد. نتایج نشان داد که مجموع متغیرهای هوش کلی، هوش هیجانی، اضطراب امتحان و سازگاری توانستند 59% واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین کنند. همچنین، مشخص شد که نقش هوش کلی در مقایسه با هوش هیجانی در پیش بینی عملکرد تحصیلی برجسته تر است.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
ابوالقاسمی، عباس (1381). بررسی میزان همه گیر شناسی اضطراب امتحان و اثر بخشی دو روش درمانی در کاهش اضطراب امتحان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان (رساله  دکتری)، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
ابوالقاسمی، عباس؛ اسدی مقدم، عزیزه؛ نجاریان، بهمن و شکرکن، حسین (1375). ساخت و اعتبار یابی مقیاسی برای سنجش اضطراب امتحان در دانش‌آموزان پایه سوم دوره راهنمایی اهواز. مجله علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، 3(3 و 4)، 61-74.
ارشدی، نسرین (1386). طراحی و آزمودن الگویی از پیشایندها و پیامدهای مهم انگیزش شغلی در کارکنان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب- منطقه اهواز (رساله دکتری)، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
اسلاوین، رابرت ایی (2006). روانشناسی تربیتی (ویرایش هشتم). ترجمه یحیی سید محمدی (1385). تهران: نشر دوران.
برندک، معصومه و حمیدی، منصورعلی (1386). مهارت آموزی در زمینه عاطفی ـ اجتماعی در راستای بهبود کارکردهای شناختی: طراحی و آزمایش یک دوره آموزشی برای افزایش هوش عاطفی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 23(4)، 29-52.
بشارت، محمد علی (1384). بررسی تأثیر هوش هیجانی بر کیفیت روابط اجتماعی. مجله مطالعات روان شناختی، 1(2 و 3)، 25-38.
بشارت، محمد علی؛ شالچی، بهزاد و شمسی پور، حمید (1385). بررسی رابطه‌ی هوش هیجانی با موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان. اندیشه‌های نوین تربیتی، 2(3 و 4)، 73-84.
بهروزی، ناصر (1382). مقایسه ترکیب‌های مختلف هوش و خلاقیت از لحاظ ویژگی‌های شخصیتی، نظام ارزشی، نوع هویت و رغبت‌های شغلی در دانش‌آموزان سال اول دبیرستان‌های اهواز (رساله دکتری)، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
پاشا شریفی، حسن (1384). مطالعه مقدماتی نظریه‌ی هوش چندگانه گاردنر در زمینه موضوع‌های درسی و سازگاری دانش‌آموزان. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 4(11)، 11-34.
پیشقدم، رضا و قنسولی، بهزاد (1387). نقش هوش هیجانی در یادگیری زبان انگلیسی و موفقیت تحصیلی. مجله پژوهش زبان‌های خارجی، 43، 41-56.
حق شناس، حسن؛ چمنی، امیررضا و فیروزآبادی، علی (1385). مقایسه ویژگی‌های شخصیتی و سلامت روان دانش‌آموزان دبیرستان‌های تیزهوشان و دبیرستان‌های عادی. فصلنامه اصول بهداشت روانی، 8 (29 و30)، 57-66.
حقیقی، جمال؛ مهرابی زاده هنرمند، مهناز و زندی دره غریبی، تاج محمد (1379). رابطه سلسله مراتب نیازهای مزلو با اضطراب آموزشگاهی و عملکرد تحصیلی با کنترل وضعیت اجتماعی ـ اقتصادی. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 7(1و2)، 103-126.
خسروی، معصومه و بیگدلی، ایمان اله (1387). رابطه ویژگیهای شخصیتی با اضطراب امتحان دردانشجویان. مجله علوم رفتاری، 2(1)، 13-24.
رضویان شاد، مرتضی (1384). رابطه هوش هیجانی با سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
سپهوندی، محمد علی (1385). مقایسه سلامت روانی، سازگاری فردی-اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر فاقد و واجد مادر پایه اول دبیرستان‌های اهواز با توجه به نقش تعدیل کننده حمایت اجتماعی و هوش دانش‌آموزان (رساله دکتری)، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
سیف، علی اکبر (1383). روانشناسی پرورشی: روانشناسی یادگیری و آموزش (ویرایش پنجم). تهران: انتشارات آگاه.
سینها، آی. کی و سینگ، آر. پی. (1993). پرسشنامه سازگاری دانش‌آموزان دبیرستانی. ترجمه ابوالفضل کرمی (بدون تاریخ). تهران: نشر روانسنجی.
شجاعی، آمنه (1388). رابطه‌ی هوش هیجانی و مهارتهای اجتماعی با بهزیستی روان شناختی در دانشجویان دختر دانشگاه شهید چمران (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
عطاری، یوسفعلی؛ شهنی ییلاق، منیجه؛ کوچکی، عاشورمحمد و بشلیده، کیومرث (1384). بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارتهای اجتماعی در سازگاری فردی-اجتماعی نوجوانان بزهکار در شهرستان گنبد کاووس. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 12(2)، 25-46.
علی اکبری دهکردی، مهناز (1386). شناسایی و مقایسه گروه‌های ترکیبی نه گانه سنخ‌های جنسیتی زنان شاغل شهر اهواز و همسران آنان از لحاظ سلامت روانی، رضایت زناشویی و هوش هیجانی (رساله دکتری)، دانشگاه شهید چمران،  اهواز، ایران.
کدیور، پروین (1382). نقش باورهای خودکارآمدی، خودگردانی و هوش در پیشرفت درسی دانش‌آموزان دبیرستانی. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 10(1 و 2)، 45-58.
گلمکانی، زهرا (1384). بررسی رابطه هوش هیجانی با منابع استرس و تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان سال آخر دانشگاه‌های دولتی تهران در سال تحصیلی 83-84. (پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی)، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران.
گلمن، دانیل (1995). هوش هیجانی: توانائی محبت کردن و محبت دیدن. ترجمه نسرین پارسا (1380). تهران: انتشارات رشد.
محمودی راد، مریم؛ آراسته، حمیدرضا؛ افقه، سوسن و براتی سده، فرید (1386). بررسی نقش آموزش مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله اجتماعی بر عزت نفس و هوشبهر دانش‌آموزان مقطع سوم دبستان. مجله توانبخشی، 8 (2)، 69-74.
مکتبی، غلامحسین (1387). تاثیر آموزش هوش هیجانی بر اضطراب اجتماعی، سازگاری اجتماعی و هوش هیجانی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز (رساله دکتری)، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
میری، محمدرضا و اکبری بورنگ، محمد (1386). رابطه­ی بین هوش هیجانی و اضطراب آموزشگاهی در دانش‌آموزان دبیرستانی استان خراسان جنوبی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 14(1، پیاپی 30)، 54-59.
هاشمی، ویدا؛ بهرامی،‌هادی و کریمی، یوسف (1385). بررسی رابطه هوش هشت گانه گاردنر با انتخاب رشته تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. مجله روانشناسی، 10(3)، 276-287.
 
 
ب. انگلیسی
Abdullah, M. C., Elias, H., Mahyuddin, R., & Uli, J. (2004). Emotional intelligence and academic achievement among Malaysian secondary students. Pakistan Journal of Psychological Research, 19(3-4), 105-121.
Amelang, M., & Steinmayr, R. (2006). Is there a validity increment for tests of emotional intelligence in explaining the variance of performance criteria? Intelligence, 34, 459-468.
Baker, J. A. (1995). Depression and suicidal ideation among academically gifted adolescents. Gifted Child Quarterly, 39, 218-223.
Beer, J. (1991). Depression, general anxiety, test anxiety and rigidity of gifted junior high and high school children. Psychology Report, 69(3), 1128-1130.
Brackett, M. A., & Mayer, J. D. (2003). Convergent, discriminant, and incremental validity of competing measures of emotional intelligence. Personality and Social Psychology Bulletin, 29, 1147-1158.
Brouwers, S. A., Van de Vijver, F. J. R., & Van Hemert, D. A. (2009). Variation in Raven's Progressive Matrices scores across time and place. Learning and Individual Differences, 19, 330–338.
Chapell, M. S., & Overton, W. F. (1998). Development of logical reasoning in the context of parental style and test anxiety. Merrill Palmer Quarterly, 44(2), 141-156.
Drago, J. M. (2004). The relationship between emotional intelligence and academic achievement non-traditional college students. Retrieved from: http:// www.proquest.umi.com/pqdwebl?
Goetz, T., Preckel, F., Zeidner, M., & Schleyer, E. (2008). Big fish in big ponds: A multilevel
       analysis of test anxiety and achievement in special gifted classes. Anxiety Stress Coping, 21(2), 98-185.
Guastello, D. D., & Guastello, S. J. (2003). Androgyny, gender role behavior, and emotional intelligence among college students and their parent. A Journal of Research. Retrieved from: http://www.findarticles.com./cfdls/m2294/11-12-49/111635868/.
Kline, R. B. (1998). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press.
Lekkas, Z., Tsianos, N., Germanakos, P., & Mourlas, K. (2007). Integrating cognitive and emotional parameters into designing adaptive hypermedia environments. Retrieved from: http://www.media.uoa.gr/.
Lynne Lane, K., Barton-Arwood, S. M., Nelson, J. R., & Wehby, J. (2008). Academic performance of students with emotional and behavioral disorders served in a self-contained setting. Journal of Behavior Education, 17, 43-62.
Macklem, G. L. (2008). Practitioner’s guide to emotion regulation in school-aged children. Retrieved from: http://www.springer.com.
Mayer, J. D., Caruso, D., & Salovey, P. (2000). Emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence. Intelligence, 27(4), 267-298.
Mester, J. M., Guil, R., Lopes, P. N., Salovey, P., & Gil-Olarte, P. (2006). Emotional intelligence and social and academic adaptation to school. Psicothema, 18, 112-117. Retrieved from: http://www.psicothema.com.
Parker, J. D. A., Summerfeldt, L. J., Hogan, M. J., & Majeski, S. A. (2004). Emotional intelligence and academic success: Examining the transition from high school to university. Personality and Individual Differences, 36(1), 163-172.
Petrides, K. V., Frederickson, N., & Furnham, A. (2004). The role of trait of emotional intelligence in academic performance and deviant behavior at school. Personality and Individual Differences, 36, 277-293.
Register, A. C., Beckham, D. J., May, J. D., & Gustafson, D. J. (1991). Stress inoculation bibliotherapy in the treatment of test anxiety. Journal of Counseling Psychology, 38(2), 115-116.
Salovey, P., & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185-211.
Schutte, N. ., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J. T., Golden, C. J., et al. (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 25, 167-177.
Wong, S. S., & Ang, R. P. (2007). Emotional competencies and maladjustment in Singaporean adolescents. Personality and Individual Differences, 43, 2193-2204.