مدل‌ ساختاری روابط بین الگوهای ارتباطی خانواده و نمویافتگی عاطفی در دختران نوجوان: نقش واسطه‌ای تعارض والد-فرزندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان،

2 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان

3 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان

4 دکتری تخصصی روان‌شناسی تربیتی، مدرس دانشگاه کاشان

10.22099/jsli.2022.6528

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه­ای تعارض والد-فرزندی در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و نمویافتگی عاطفی در دختران نوجوان انجام شد. طرح پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش  دختران دوره متوسطه دوم در شهر کاشان در سال تحصیلی 99-1398 بودند. از این جامعه آماری 250 دانش‌آموز به روش نمونه­گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه­‌های الگوهای ارتباطی خانواده فیتزپاتریک و ریچی، نمویافتگی عاطفی سینگ و بهارگاوا و تعارض والد-فرزند اشتراوس استفاده شد. داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و روش مدل‌یابی معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج نشان داد که مدل پیشنهادی از برازش خوبی برخوردار است. بعد جهت‌گیری گفت‌وشنود بر نمونایافتگی عاطفی تأثیر منفی معنی‌دار و جهت‌گیری همنوایی بر نمونایافتگی عاطفی تأثیر مثبت معنی‌دار دارد. جهت‌گیری گفت‌وشنود خانواده به صورت منفی و جهت‌گیری همنوایی به صورت مثبت بر تعارض والد-‌فرزندی تأثیر دارد. تعارض والد-فرزند رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و نمویافتگی عاطفی نوجوانان را واسطه‌گری می‌کند. جهت‌گیری گفت‌وشنود تعارض والد-فرزند را کاهش می‌دهد و از آن طریق منجر به افزایش نمویافتگی عاطفی می‌شود. در صورتی ‌که جهت‌گیری همنوایی از طریق افزایش تعارض والد-فرزندی، نمویافتگی عاطفی دختران را کاهش می‌دهد. بنابراین الگوهای ارتباطی خانواده و تعارض والد-فرزند در نمویافتگی عاطفی دختران نقش تعیین‌کننده‌ دارند.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
افروز، غلامعلی. (1389). روان‌شناسی رابطه‌ها. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پورعبدل، سعید؛ نریمانی، محمد؛ عباسی، مسلم و امیدوار، عظیم. (1394). نقش تعارض والد-نوجوان و حمایت اجتماعی در پیش‌بینی سازگاری دانش‌آموزان. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 4(13)، 68-82.
تجلی، فاطمه و اردلان، الهام. (1389). رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی. مجله روان‌شناسی، 14(1)، 62-78.  
ثنایی‌ذاکر، باقر. (1387). مقیاس­های سنجش خانواده و ازدواج. تهران: بعثت.
حسین‌خانزاده، عباسعلی و میرزایی‌کوتنایی، فرشته. (1396). نقش انسجام خانواده و تعامل والد-فرزند در تبیین حرمت خود دانش‌آموزان. اندیشه‌های نوین تربیتی، 13(1)، 115-136.  
خلیلی، شیوا و بختیاری، آمنه. (1387). نگرشی روان­شناختی به بلوغ دختران. مطالعات راهبردی زنان، 11(41)، 197-218.
دهقان، مجتبی و رسولی، علی. (1394). نقش تعارض والد-فرزند و سبک‌های اسنادی در پیش‌بینی سازگاری اجتماعی دختران نوجوان. فصلنامه نسیم تندرستی، 4(3)، 21-27.  
سلامی، مونا؛ حسین‌پور، محمد و عطاری، یوسفعلی. (1389). بررسی اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله به شیوه دزوریلاو و گلدفرید بر تعارضات والد-فرزند در بین دانش‌آموزان دختر سال اول دوره دبیرستان شهرستان بهبهان. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 5(2)، 31-47.
شریعتمداری، علی. (1395). روان‌شناسی تربیتی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شریفی‌ریگی، علی. (1397). نقش بلوغ عاطفی، خود تاب‌آوری و هوش معنوی در پیش‌بینی سازگاری با دانشگاه با کنترل انعطاف‌پذیری شناختی در دانشجویان پسر. پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت، 4(3)، 1-12.
 شهنی­ییلاق، منیژه؛ عزیزی­مهر، الهه و مکتبی، غلامحسین. (1392). رابطه تعارض آشکار و نهان بین والدین و عملکرد تحصیلی با میانجی­گری رابطه والد-فرزند، رفتار ضد اجتماعی و افسردگی در دانش­آموزان دبیرستانی. مشاوره کاربردی، 3(2)، 1-16.
طاهری، رویا؛ زندی قشقایی، کرامت‌اله و هنرپروران، نازنین. (1391). مقایسه رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده و متغیر خودپنداره با سبک‌های مقابله‌ای در دانشجویان دختر و پسر مؤسسه آموزش عالی ارم شیراز. ارمغان دانش، 17(4)، 359-369.   
عظیمی­فر، شیرین؛ جزایری، رضوان؛ فاتحی­زاده، مریم و عابدی، احمد. (1396). هم­سنجی تأثیر آموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروری با روش درمانگری متمرکز بر پذیرش و تعهد در رابطه مادر-کودک مادران دچار مشکلات رفتاری برون­سازی شده. مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 7(2)، 99-122.     
عیسی‌نژاد، امید و ستوده‌زاده، محمد. (1396). بررسی نقش عملکردهای خانوادگی و هوش اخلاقی در گرایش به بزه نوجوانان. فصلنامه فرهنگی_ تربیتی زنان و خانواده، 12(39)، 65-81.    
غفوری، جواد. (1390). نقش پیش­بینی­کنندگی بلوغ عاطفی و عزت­ نفس در پرخاشگری دانش­آموزان دبیرستانی شهر شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شیراز.
کوروش‌نیا، مریم و لطیفیان، مرتضی. (1386). بررسی رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با میزان اضطراب و افسردگی فرزندان. فصلنامه خانواده پژوهی، 3(10)، 587-600.  
 کیانی، فریبا؛ منصورنژاد، زهرا؛ پورسید، رضا و خدابخش، محمدرضا. (1392). اثربخشی آموزش مهارت­های ارتباطی بر تحول بلوغ عاطفی دانشجویان دختر در آستانه ازدواج. مجله اصول بهداشت روانی، 15(3)، 158-170.
مرادی، امید و ثنایی‌ذاکر، باقر. (1385). بررسی اثربخشی مهارت‌های حل مسأله بر تعارضات والد-فرزند در دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه شهر تهران. تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، 5(20)، 23-38.   
مسعودی، حمید؛ مظلوم خراسانی، محمد و نوغانی، محسن. (1394). تأثیر نقش پدری بر تربیت دینی فرزندان در بین خانواده‌های شهر مشهد. فصلنامه تربیت اسلامی، 10(20)، 141-162.   
 میرزایی کوتنایی، فرشته؛ شاکری‌نیا، ایرج و اصغری، فرهاد. (1394). رابطه تعامل والد-فرزند با سطح رفتارهای پرخاشگرانه دانش‌آموزان. فصلنامه سلامت روان کودک، 2(4)، 21-34.  
نصیری، فخرالسادات و عبدالملکی، شوبو. (1395). تبیین ارتباط حمایت اجتماعی ادراک‌شده با کیفیت زندگی با نقش میانجی استرس ادراک‌شده در زنان سرپرست خانوار شهر سنندج. جامعه‌شناسی کاربردی، 27(4)، 99-116.    
نمازی، فرحناز و سهرابی‌شگفتی، نادره. (1397). نقش واسطه‌گری سازگاری اجتماعی در بین الگوهای خانواده و سلامت روان نوجوانان. مجله مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 15(29)، 237-256.      
نیک‌سیرت، فرشته؛ خادمی‌اشکذری، ملوک و هاشمی، زهرا. (1395). رابطه شیوه‌های فرزندپروری والدین با انگیزش پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان دختر. مجله اندیشه‌های نوین تربیتی، 12(4)، 151-174.        
هومن، حیدرعلی. (1384). مدل‌یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل. تهران: سمت.
هومن، حیدرعلی. (1387). شناخت روش علمی. تهران: انتشارات سمت.
 
ب. انگلیسی
Alam, M. (2017). Study of impact of family on the adjustment of adolescents. International Journal of Indian Psychology, 4(4), 191-200.
Arshat, Z. (2013). Adolescents and parental perception of family strength: Relation to Malay adolescent emotional and behavioral adjustment. International Journal of Humanities and Social Science, 3(18), 163-168.
Bired A. D., & Pillay, J. (2017). Perceived parent–child communication and well-being among Ethiopian adolescents. International Journal of Adolescence and Youth, 23(1), 109-117.
Browne, M. W., & Cudeck, R. (1992). Alternative ways of assessing model fit. Sociological Methods & Research, 21(2), 230-258. ‏
Buehler, C., & Gerard, J. M. (2002). Marital conflict, ineffective parenting, and children's and adolescents' maladjustment. Journal of Marriage and Family, 64(1), 78-92.
Butler, S., Fear on, P., Atkinson, L., & Parker, K. (2007). Testing an interactive model of symptom severity in conduct disordered youth: Family relationships, antisocial cognitions, and social-contextual risk. Criminal Justice and Behavior, 34(6), 721-738.
Carnes-Holt, K. (2012). Child–parent relationship therapy for adoptive families. The Family Journal, 20(4), 419-426.
Christensen, K. Y., Maisonet, M., Rubin, C., Holmes, A., Flanders, W. D., Heron, J.,… & Marcus, M. (2010). Progression through puberty in girls enrolled in a contemporary British cohort. Journal of Adolescent Health, 47(3), 282-289.
Erango, M. A., & Goshu, A. T. (2015). Parents’ health and social life matter for self-esteem of child orphans. Psychology and Behavioral Sciences, 4(3), 90-93. ‏
Fitzpatrick, M. A., & Ritchie, L. D. (1994). Communication schemata within the family: Multiple perspectives on family interaction. Human Communication Research, 20(3), 275-301.
Fitzpatrick, M., & Koerner, A. (2004). Family communication schema effect on children’s resiliency running head: Family communication schemata, the evolution of key mass communication concepts. 115-139.
Fleming, M. (2005). Gender in adolescent autonomy: Distinction between boys and girls accelerates at 16 years of age. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 63(2), 33-52.
Haverkos, N. L. (2012). Family predictors of the severity of parent-adolescent conflict in Appalachian families. Doctoral dissertation, Miami University.
Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. ‏
Kennedy, S. C., Kim, J. S., Tripodi, S. J., Brown, S. M., & Gowdy, G. (2016). Does parent–child interaction therapy reduce future physical abuse? A meta-analysis. Research on Social Work Practice, 26(2), 147-156.
Kline, R.B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd Ed.). New York: Guilford.
Koerner, F. A., & Fitzpatrick, M.A. (2002). Understanding family communication patterns and family functioning: The roles of conversation orientation and conformity orientation. Annals of the International Communication Association, 26(1), 36-65.
Kumar, S. (2014). Emotional maturity of adolescent students in relation to their family relationship. International Research Journal of Social Sciences, 3(3), 6-8.
Lanz, M., Iafrate, R., Rosnati, R., & Scabini, E. (1999). Parent–child communication and adolescent self-esteem in separated, intercountry adoptive and intact non-adoptive families. Journal of Adolescence, 22(6), 785-794.
McCormick, C.B., & Scherer, D.G. (2018). Child and adolescent development for educators (2nd Ed.). New York: Guilford.
McKinney, C., & Rank, K. (2011). A multivariate model of parent–adolescent Relationship variables in early adolescence. Child Psychiatry & Human Development, 42(4), 442-462.
Rafeedali, E. (2017). Influence of self-concept and emotional maturity on leadership behavior of secondary school's heads in Kerala, India. European Journal of Education Studies, 8(11), 11-19.
Rueter, M. A., & Conger, R. D. (1995). Antecedents of parent-adolescent disagreements. Journal of Marriage and the Family, 2, 435-448.
Sang, C.C. (2015). Relationship between students’ family socio-economic status, self-esteem. International Journal of Education and Research, 3(2), 647-656. ‏
Sbicigo, B., & Dell-Aglio, D. D. (2012). Family environment and psychological adaption in adolescents. Psicologia: Reflexão e Crítica, 25(3), 615-622.
Shaffer, D. R., & Kipp, K. (2013). Developmental psychology: Childhood and adolescence. Cengage Learning. 
Sharma, B. (2012). Adjustment and emotional maturity among first year College Students. Pakistan Journal of Social and Clinical Psychology, 9(3), 32-37.
Sharma, S. (2015). Effect of family climate on emotional social adjustment of School students. International Journal of Applied Research, 1(8), 221-224.
Shearman, S. M., & Dumlao, R. (2008). A cross-cultural comparison of family communication patterns and conflict between young adults and parents. Journal of Family Communication, 8(3), 186-211. ‏
Siffert, A., & Schwarz, B. (2011). Parental conflict resolution styles and children's adjustment: Children's appraisals and emotion regulation as mediators. The Journal of Genetic Psychology, 172(1), 21-39.
Sijtsema, J. J., Nederhof, E., Veensta, R., Ormel, J., Oldehinkel, A. J., & Ellis, B. J. (2013). Effect of family cohesion and heart rate reactivity on aggressive/rule-breaking behavior and prosocial behavior in adolescence: The tracking adolescents' individual lives survey. Development and Psychopathology, 25(3), 699-712.
 Singh, D., Kaur, S., & Dureja, G. (2012). Emotional maturity differentials among university students. Journal of Physical Education and Sports Management, 3(3), 41-45.
Singh, Y., & Bhargava, M. (1990). Manual for emotional maturity scale. Agra: National Psychological Corporation, 2(4), 16-18.    
Weston, R., & Gore Jr, P.A. (2006). A brief guide to structural equation modeling. The Counseling Psychologist, 34(5), 719-751. ‏