اثربخشی آموزش مهارت دیدگاه‌گیری با روش تئاتر مجادله بر ارتقای فضیلت بخشش و قدردانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شیراز

2 دانشیار روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز

10.22099/jsli.2022.6526

چکیده

پژوهش حاضر در پی آن بود تا اثربخشی آموزش مهارت دیدگاه‌گیری، در دو حالت تصور خود و تصور دیگری، با روش تئاتر مجادله بر ارتقای فضیلت بخشش و قدردانی را تعیین و به مقایسه تأثیر دو حالت بپردازد. این پژوهش از نوع شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون­ـ پس‌آزمون با دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل بود. شرکت‌کنندگان در این پژوهش، 72 نفر از دانش‌آموزان دختر کلاس پنجم دبستان شهر شیراز بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزار­های پژوهش، مقیاس بخشش شیاراملو و همکاران و پرسش‌نامه‌ی قدردانی مک‌کالوف و همکاران بودند. یافته‌ها با استفاده از روش تحلیل واریانس چندمتغیری حاکی از آن بود که در گروه آزمایش تصور خود، آموزش دیدگاه‌گیری بر بعد گرایش به دلخوری ماندگار و در گروه آزمایش تصور دیگری بر بعد گرایش به دلخوری ماندگار و حساسیت به موقعیت آسیب، اثربخش است. اما بین دو گروه آموزش از لحاظ تمایل به بخشش و تمایل به انتقام تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. علاوه بر این، در دو گروه آزمایش تفاوت معنی‌داری در فضیلت بخشش وجود نداشت. همچنین، اثربخشی آموزش دیدگاه‌گیری بر متغیر قدردانی نیز در هر دو گروه آزمایش تأیید شد. این در حالی است که نتایج، تفاوت معنی‌داری در اثربخشی آموزش دیدگاه‌گیری در حالت تصور خود و تصور دیگری بر قدردانی نشان نداد. در مجموع، می­توان گفت که آموزش دیدگاه‌گیری با روش تئاتر مجادله می‌­تواند منجر به ارتقای فضیلت‌های اخلاقی شود. 

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
آذرگون، حسن؛ کجباف، محمدباقر و قمرانی، امیر. (1397). بررسی اثربخشی بسته­ی آموزشی قدردانی ایمونز بر شادی و امید به زندگی زوجین. فصلنامه­ی خانواده پژوهشی، 14(53)، 23-37.
بشیری‌خطیبی، بهنام و فخرایی، سیروس. (1392). بررسی علل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر پرخاشگری در میان خانواده­های تبریز. جامعه­شناسی کاربردی، 24(50)، 221-233.
بوآل، آگوستو. (1979/ 1393). تئاتر مردم ستم­دیده. ترجمه: جواد ذوالفقاری و مریم قاسمی. تهران: انتشارات نوروز هنر.
پرندرگست، مونیکا و ساکستن، جولینا. (2009/ 1394). تئاتر کاربردی (ترجمه: علی­ظفر
قهرمانی­نژاد). تهران، ایران: انتشارات نمایش.
تابع بردبار، ماریا. (1396). مقایسه­ی مؤلفه­های اخلاقی بخشش، نوع­دوستی و همدلی در کاربران و غیر کاربران بازی­های ویدیویی خشن و کاربران معتاد و غیر معتاد به بازی­های ویدئویی. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد در رشته­ی روان­شناسی تربیتی، دانشگاه شیراز.
شیولسون، ریچارد جی. (1988/ 1395). استدلال آماری در علوم رفتاری. ترجمه: علیرضا کیامنش. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، واحد علامه طباطبایی.
طالب­زاده، محسن؛ جنگی، پریا؛ همایونی، علیرضا؛ سنگانی، علیرضا و رامک، ناهید. (1397). پیش­بینی بخشایشگری از روی میزان خشم و خودشفقتی در مادریاران مراکز توان­بخشی افراد کم­توان ذهنی. مجله­ی تعلیم و تربیت استثنایی، خرداد و تیر، 18(2)، 25-32.
طیران، آرمان. (1390). درباره­ی آگوستو بوآل و سیستم ژوکر. تهران: انتشارات افراز.
قمرانی، امیر؛ کجباف، محمدباقر؛ عریضی، حمیدرضا و امیری، شعله. (1388). بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه­ی قدردانی در دانش­آموزان دبیرستانی. فصلنامه­ی پژوهش در سلامت
روان­شناختی
، 3(1)، 77-86.
یعقوبی، سهیلا و اکرمی، ناهید. (1395). نقش شفقت خود در پیش­بینی بخشایشگری و همدلی نوجوانان. مجله­ی روان­شناسی مثبت، 3(2)، 36-48.
ب. انگلیسی
Batson, C. D., Early, S., & Salvarani, G. (1997). Perspective-taking: Imagining how other feels versus imagining how you would feel. Personality and Social Psychology Bulletin, 23(7), 751–758.
Baumeister, R. F., Exline, J. J., & Sommer, K. L. (1998). The victim role, grudge theory, and two Dimensions of forgiveness: Psychological Research and Theological Perspectives, 23(7), 751-758.
Berndsen, M., Wenzel, M., Thomas, E. F., & Noske, B. (2018). I feel you feel what I feel: Perceived perspective-taking promotes victims' conciliatory attitudes because of inferred emotions in the offender. European Journal of Social Psychology, 48(2), 103-120.
Bierhoff, H. W. (2005). Prosocial behavior. Psychology Press.‏
Bono, G., & McCullough, M. E. (2006). Positive responses to benefit and harm: Bringing forgiveness and gratitude into cognitive psychotherapy. Journal of Cognitive Psychotherapy, 20(2), 147.
Brown, R. P. (2003). Measuring individual differences in the tendency to forgive: Construct validity and links with depression. Personality and Social Psychology Bulletin, 29(6), 759-771.‏
Chiaramello, S., Mesnil, M., Muñoz Sastre, M. T., & Mullet, E. (2008). Dispositional forgiveness among adolescents. European Journal of Developmental Psychology, 5(3), 326-337.‏
Diazgranados, S., Selman, R. L., & Dionne, M. (2016). Acts of social perspective taking: A functional construct and the validation of a performance measure for early adolescents. Social Development, 25(3), 572-601.‏
Emen, M., & Aslan, D. (2019). The relationship between perspective taking skills and language development in preschool children. Journal of Education and Educational Development, 6(1), 25-42.
Emmons, R., & McCullough, M. (2003). Counting blessings versus burdens. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377-389.
Enright, R. (2011). Psychological science of forgiveness: Implications for psychotherapy and education, Presented at the Conference, Neuroscience and Moral Action: Neurological Conditions of Affectivity, Decisions, and Virtue Pontificia. Universita Della Santa Croce Rome, Italy.
Enright, R. D., Freedman, S., & Rique, J. (1998). The psychology of interpersonal forgiveness. In R. D. Enright & J. North (Eds.), Exploring forgiveness (pp. 46–62). University of Wisconsin Press.
Enright, R. D., Santos, M. J., & Al-Mabuk, R. (1989). The adolescent as forgiver. Journal of Adolescence, 12(1), 95-110.
Exline, J. J., Baumeister, R. F., Zell, A. L., Kraft, A. J., & Witvliet, C. V. (2008). Not so innocent: Does seeing one's own capability for wrongdoing predict forgiveness?. Journal of Personality and Social Psychology, 94(3), 495.
Griefender, R., Bless, H., & Fielder, K. (2018). Social cognition: How individual construct social reality, second edition, New York: Routledge.
Johns, K. N., Allen, E. S., & Gordon, K. C. (2015). The relationship between mindfulness and forgiveness of infidelity. Mindfulness, 6(6), 1462-1471.
Kim, G. Y., Wang, D., & Hill, P. (2018). An investigation into the multifaceted relationship between gratitude, empathy, and compassion. Journal of Positive Psychology and Wellbeing, 2(1), 23-44.‏
Labash, A., Aru, J., Matiisen, T., Tampuu, A., & Vicente, R. (2020). Perspective taking in deep reinforcement learning agents. Frontiers in Computational Neuroscience, 14, 1-69.
Leon, E. D., Liang, Y., Lee, S., Kim, S. A., & Kiang, L. (2018). The development of gratitude in South Korean youth. Cross-Cultural Research, 52(1), 87-101.
‏ McConnell, T. (2013). Gratitude. In H. LaFollette (Ed.), International encyclopedia of ethics (Vol. 4). Malden, MA: Wiley-Blackwell, 2220-2229.
McCullough, M. E. (2000). Forgiveness as human strength: Theory, measurement, and links to well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 43-55.‏
McCullough, M. E., Emmons, R. A., & Tsang, J. A. (2002). The grateful disposition: A conceptual and empirical topography. Journal of Personality and Social Psychology, 82(1), 112.‏
Mellor, D., Fung, S. W. T., & binti Mamat, N. H. (2012). Forgiveness, empathy and gender: A Malaysian perspective. Sex Roles, 67(1-2), 98-107.
Mercon-Vargas, E. A., Poelker, K. E., & Tudge, J. R. (2018). The development of the virtue of gratitude: Theoretical foundations and cross-cultural issues. Cross-Cultural Research, 52(1), 3-18.‏
Mokrova, I. L., Merçon-Vargas, E. A., & Tudge, J. R. (2018). Wishes, gratitude, and spending preferences in Russian children. Cross-Cultural Research, 52(1), 102-116.‏
Myerberg, L. (2011). Forgiveness and self-Regulation: Forgiveness as a mechanism of self–regulation: An ego-depletion model. University of Richmond.
Naito, T., & Washizu, N. (2019). Gratitude in life-span development: An overview of comparative studies between different age groups. The Journal of Behavioral Science, 14(2), 80-93.‏
Neff, K. D., & Pommier, E. (2013). The relationship between self-compassion and other-focused concern among college undergraduates, community adults, and practicing meditators. Self and Identity, 12(2), 160-176.
Raj, M., & Wiltermuth, S. S. (2016). Barriers to forgiveness. Social and Personality Psychology Compass, 10(11), 679-690.
Selman, R. L. (1975). Level of social perspective-taking and the development of empathy in children: Speculations from a social‐cognitive viewpoint. Journal of Moral Education, 5(1), 35-43.
Sigelman, C. K., & Rider, E. A. (2018). Life-span human development. Cengage Learning.
Skoda, A. M. (2011). The relation between self-compassion, depression, and forgiveness of others (Doctoral dissertation, University of Dayton).
Tucker, J. R., Bitman, R. L., Wade, N. G., & Cornish, M. A. (2015). Defining Forgiveness: Historical roots, contemporary research, and key considerations for health outcomes. In L. Toussaint, E., Worthington, & D. R. Willimans, (Eds.) Forgiveness and Health (pp. 13-28). Dordrecht: Springer.
Tudge, J. R. H., Freitas, L. B. D. L., Mokrova, I. L., Wang, Y. C., & O'Brien, M. (2015). The wishes and expression of gratitude of youth. Paidéia (Ribeirão Preto), 25(62), 281-288.‏
Van de Vliert, E., & Van Lange, P. A. (2019). Latitudinal psychology: an ecological perspective on creativity, aggression, happiness, and beyond. Perspective on Psychological Science, 14(5), 860-884.
Worthen, V. E., & Isakson, R. L. (2007). The therapeutic value of experiencing and expressing gratitude. Issues in Religion and Psychotherapy, 31(1), 5.‏
Worthington Jr, E. L., Jennings, D. J., & Diblasio, F. A. (2010). Interventions to promote forgiveness in couple and family context: Conceptualization, review, and analysis. Journal of Psychology and Theology, 38(4), 231-245.
Yang, H., Stoeber, J., & Wang, Y. (2015). Moral perfectionism and moral values, virtues, and judgments: A preliminary investigation. Personality and Individual Differences, 75, 229-233.
Zechmeister, J. S., Garcia, S., Romero, C., & Vas, S. N. (2004). Don't apologize unless you mean it: A laboratory investigation of forgiveness and retaliation. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(4), 532-564.
Zhao, J., Wang, L., Su, Y. J., & Chan, R. (2010). 3 to 5 years old children’s behavioral and verbal performances in level 1 perspective-taking. Acta Psychologica Sinica, 42(7),754-767.