ارتقای کیفیت تدریس در آموزش‌ عالی فنی و حرفه‌ای با تأکید بر رویکرد اشتغال‌زایی و مهارت‌محوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استاد گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

4 دانشیار گروه معماری، دانشگاه فنی و حرفه‌ای دکتر شریعتی، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی راهکارهای ارتقای کیفیت تدریس در آموزش­ عالی فنی و حرفه­ای با رویکرد اشتغال­زایی بود. این پژوهش با هدف کاربردی و با روش ترکیبی اکتشافی به انجام رسیده است. مشارکت‌کنندگان بالقوه­ی پژوهش در بخش کیفی شامل، صاحبنظران حوزه برنامه ‫درسی، اعضای هیأت علمی دانشگاه­های فنی و حرفه­ای کشور و کارفرمایان بوده است که با رویکرد نمونه‌گیری هدفمند و روش گلوله ­برفی تعداد 18 نفر از آنها انتخاب شد. جامعه آماری بخش کمی نیز تمامی مدرسان دانشگاه فنی و حرفه­ای شریعتی تهران بود که به روش نمونه­گیری طبقه­ای متناسب با حجم تعداد 230 نفر از آنها انتخاب گردید. داده­های پژوهش از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسش­نامه محقق ساخته جمع‌آوری شد. طبق نتایج تحقیق در بخش کیفی استفاده از روش­های تدریس مبتنی بر فعالیت تجربی، کاربست دانش نظری در عمل، تدریس در محیط واقعی کار، استفاده از آموزش مبتنی بر کار گروهی، استفاده از تکنسین­های کارگاهی خبره و تعاملی بودن ارتباط استادکاران و دانشجویان از راهکارهایی است که می­تواند بر کیفیت تدریس مؤثر باشد. همچنین، نتایج در بخش کمی آشکار ساخت؛ راهکارهای تبیین شده در بهبود کیفیت تدریس مؤثر است. بنابراین، بر اساس نتایج پژوهش، لازم است شیوه­ی تدریس در آموزش عالی فنی و حرفه­ای جهت-­گیری متفاوتی نسبت به سایر زیرنظام­های آموزش عالی داشته، و بر مهارت­محوری و اشتغال­زایی مبتنی باشد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
اکرامی، حمید. (1380). بررسیمیزانکاراییبیرونیهنرستانهایفنیوحرفهایو دبیرستانهایکاردانشاستان گلستان،فارغالتحصیلان1376 تا 1378. گزارش تحقیق سازمان آموزش و پرورش استان گلستان.
امین بیدختی، علی اکبر؛ نجفی، محمود و شریعتی، فرهاد. (1397). شناسائی و اکتشاف عوامل مؤثر بر کیفیت آموزش‌های فنی و حرفه ای: مطالعه‌ای با رویکرد آمیخته. تدریس پژوهی،6(3)،23-38.
امینی، محمد؛ گنجی، محمد و یزدخواستی، علی. (1391). ارزیابی کیفیت برنامه درسی رشته­های مهندسی از دیدگاه دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاه کاشان). فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 14(55)، 61-87.
برزگر، محمود. (1382). مطالعهوضعیتاشتغالمهارتآموختگانرشته­هاینقشه­کشیساختمانوحسابداری شاخهکارودانشدرشهرستان­هایتهران. طرح پژوهشی سازمان آموزش و پرورش شهرستان های تهران.
بنی­عامریان، مریم؛ جوادی پور، محمد؛ حکیم‌زاده، رضوان؛ درانی، کمال؛ خدایی، ابراهیم و مبارکی، محمدحسن. (1396). مطالعه تطبیقی برنامه درسی فنی و حرفه‌ای (رسمی و آکادمیک) با تأکید بر قصد کارآفرینانه در بین کشورهای کانادا، آلمان و هندوستان با ایران. فصلنامه برنامه درسی ایران، 12(45)، 143-147.
تجری، مجتبی؛ صالحی عمران، ابراهیم؛ مهرعلیزاده، یداله و علیزاده، محسن. (1398). طراحی الگویی به منظور بازسازی سیستم دانشگاهی در علوم تربیتی، با تاکید بر رویکرد اشتغال زایی. فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، 11(41)، 45-78.
جعفری هرندی، رضا. (1382). بررسی کارایی بیرونی هنرستان­های فنی و حرفه­ای استان اصفهان در رشته­های برق، مکانیک خودرو، ساخت و تولید، طراحی و دوخت و حسابداری طی سال­های 1377، 1378، 1379. اصفهان: شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان.
جعفری هرندی، رضا. (1393). بررسی میزان کارآیی بیرونی دانشگاه فنی و حرف‌ ای.فصلنامهمطالعاتانداز‌گیریو ارزشیابی آموزشی، 5(9)، 173-198.
جمالی، بتول؛ نیلی، محمدرضا و شادفر، حوریه. (1394). تبیین عناصر برنامه درسی کارآفرینی در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای. فصلنامه مهارت آموزی، 3 (12)، 7-21.
حسن‌زاده باران‌ کرد، سودابه؛ یمن‌‌دوزی سرخابی، محمد؛ صالحی عمران، ابراهیم و خراسانی، اباصلت. (1396). تبیین عوامل بازدارنده و ارتقاءدهنده کیفیت در آموزش عالی فنی  مهندسی (مورد مطالعه: دانشکده های فنی و مهندسی دانشگاه های دولتی شهر تهران. علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران، 24(1)، 179-202.
خانی­پور، ام النبین؛ تاج­الدین، عبدالرحیم؛ اخلاقی، سیدمحمدفرشید؛ زیرک آبدارلو، علی و نویدی، محمدعلی. (1395). نظام آموزش فنی و حرفه ای در مهارت آموزشی، اشتغال و توسعه پایدار. پنجمینهمایشملیوچهارمینهمایش بینالمللیمهارتآموزیواشتغال. تهران. سازمان فنی و حرفه‌‌ای کشور.
خلاقی، علی­اصغر. (1381). الگوهای ارتباط بین مراکز آموزشی و محیط کار. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 1(2)، 35-52.
ذاکری، علیرضا؛ نوقابی، رسول و صدرالاشرافی، مسعود. (1389). بررسی فرایند یاددهی یادگیری در آموزش­های فنی و حرفه­ای. فناوری آموزش، 5(1)، 1-11.
رحیمی،  بهروز. (1397). فراتحلیلی به آموزش های فنی و حرفه ای با تأکید بر برنامه‌های درسی: چالش‌ها و راهکارها. مجله رشد آموزش فنی و حرفه ای و کار و دانش، 14(۱)، 15-20.
زین‌آبادی، حسن­رضا؛ صالحی، کیوان و پرند، کوروش. (1386). ارزشیابی کیفیت ابعاد فردی، اجتماعی و اقتصادی بروندادهای هنرستان­های فنی و حرفه­ای دخترانه شهر تهران. پژوهش زنان، 5 (2)،  139-163.
شاکری، محسن؛ برزگر بفروئی، کاظم و جمشیدی، محمدعلی. (1398). ارائة الگوی تناسب آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای با نیازهای بازارکار از دیدگاه صاحبان صنایع شهر یزد بر اساس نظریة داده بنیاد. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 18(3)، 39-58.
شریف، مصطفی و نیکخواه، محمد. (1386). کارایی بیرونی شاخه فنی و حرفه­ای آموزش متوسطه شهرستان شهرکرد بر مبنای دو شاخص اشتغال و ادامه تحصیل فارغ­التحصیلان.مجله­ی دانشور رفتار، 14(27)، 55-66.
شیخ‌الاسلامی، صبا؛ دولت‌آبادی، سروه و شیرمحمدی، محمدناصر. (1392). ارزیابی آموزش­های فنی و حرفه­ای با استفاده از رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک (SWOT): مطالعه موردی استان کردستان. فصلنامه مهارت­آموزی، 2(6)، 59-73.
صالحی عمران، ابراهیم. (1383). بررسی عوامل مؤثر بر کاریابی آموزش دیدگان فنی و حرفه‌ای . پژوهش‌نامه علوم انسانی و اجتماعی، 4 (12)، 87-116.
صالحی عمران، ابراهیم و قاسم‌ زاده، آناهیتا. (1392). بررسی مهارت های عمومی مرتبط با کیفی‌سازی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای از منظر ذینفعان. دوفصلنامهنوآوریوارزشآفرینی، 2(4)، 24-41.
عطاران، نادره. (1380). بررسیوضعیتاشتغالوعواملمرتبطبااشتغالدانش­آموختگانشاخةکاردانشدرشهر مشهد. اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان.
عمانی، احمدرضا؛ کمایی، عباس و نوراله نوری وندی، آزاده. (1394). نقش عامل های مؤثر بر کیفیت آموزش­های کاربردی فنی و حرفه‌‌ای از دیدگاه دانشجویان آموزشکده کشاورزی اهواز. فصلنامهپژوهشمدیریتآموزشکشاورزی، 33، 15-26.
فروزش، علی؛ کریمی، منیژه؛ امینی، اعظم و خنجری، سعید. (1394). بررسی کیفیت آموزش­های مهارتی بازار محور در اداره کل آموزش فنی و حرفه­ای استان اصفهان بر اساس مدل سروکوال. فصلنامه مهارت آموزی، 3 (11)، 99- 110.
کلاین، فرانسیس. (1381). الگوهای طراحی برنامـه درسی. ترجمه محمود مهرمحمدی، در کتاب برنامه درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها و چشم­اندازها. تـدوین محمود مهرمحمدی؛ مشهد: انتشارات آسـتان قـدس رضوی.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر و گال، جویس. (1996/ 1383). روش­های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان­شناسی. ترجمه احمدرضا نصر و همکاران. تهران: انتشارات سمت.
محمدی، رضا؛ زمان‌ فر، مریم و صادقی‌مندی، فاطمه. (1394). بررسی وضعیت ارزشیابی کیفیت در آموزش های کاربردی. نامهآموزشعالی، 8 (30)، 121-151.
محمدی، مهدی؛ مرزوقی، رحمت‌الله؛ سلیمی، قاسم و منصوری، سیروس. (1396). تأثیر آموزش ترکیبی بر موفقیت و رضایت فراگیران نظام آموزش فنی و حرفه­ای. مجله مطالعات آموزش ویادگیری، 9(1)، 91-108.
مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت عتف. (1396). گزارش تحلیل و ارزیابی راهبردی زیرنظام­های آموزش عالی. تهران.
مسلمی، ناهید و موسوی، علی. (1394). ارزیابی کیفیت برنامه ریزی درسی از دیدگاه مجریان آموزش سازمان آموزش فنی و حرفه­ای کشور (مطالعه­ی موردی: حرفه­ی برقکار صنعتی و برقکار ساختمان). فصلنامه مهارت آموزی، 4(14)، 57-68.
مقیمی، سید محمد؛ خنیفر، حسین؛ اردیبهشت، محمدمهدی و شریفی، سید مهدی. (1397). ارائه الگوی آموزش مهارت­محور برای توسعه کارآفرینی رسانه­ای. توسعه کارآفرینی، 11(4)، 681-700.
نظری نوقابی، سعیده؛ شعبانعلی فمی، حسین و ایروانی، هوشنگ. (1389). عامل­های مؤثر رضایت دانشجویان از آموزش­های عملی کشاورزی. مجلهتحقیقاتاقتصادوتوسعهکشاورزیایران،  43(2)، 271-279.
نویدی، احد و برزگر، محمود. (1391). ارزیابی دوره­های کاردانی آموزش فنی و حرفه­ای. فصلنامه­ی نوآوری­های آموزشی، 11(42)، 161-186.
نیکخواه، محمد. (1382). بررسی کارایی درونی و بیرونی شاخه­ی فنی و حرفه­ای آموزش متوسطه شهرستان شهرکرد طی سال­های 1375- 1380. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان.
هومن، حیدرعلی. (1377). پایه‌های پژوهش در علوم رفتاری. تهران: انتشارات سمت.
 
ب. انگلیسی
 
Creswell, J. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches, Thousand Oaks: Sage.
Creswell, J., W., & V. L Plano Clark, (2007). Designing and Conducting Mixed Methods Research. London: Sage Publication Inc.
Hoque, A. E. (2016). Quality assurance as a way to support labour markets: A reflection on TVET policies in Bangladesh. TVET@Asia, 7, 1-17.
Idris, A., & Mbudai, Y. (2017). Technical and vocational education: Challenges towards youths’ empowerment in Kano State-Nigeria. Journal of Technical Education and Training, 9(1), 18-32
Linn, R. L., & Gronlund, N. E. (2000). Measurement and assessment in teaching (8th Ed.).‏ Prentice Hall: New York.
Littke, K., & Thång, P. O. (2015). Learning at work in higher vocational education. Nordic Journal of Vocational Education and Training, 5(1), 1-17.‏
Lomas, L. (2004). Embedding quality: the challenges for higher education. Quality Assurance in Education, 12(4), 157-6
Mohd Amin, J. B. (2016).Quality assurance of the qualification process in TVET: Malaysia Country. In: TVET@Asia, issue 7, 1-12. Online: http://www.tvet-online.asia/issue7/mohd-amin_tvet7.pdf (retrieved 11.11.2016).
Nyerere, J. (2009). Technical and vocational education and training (TVET) sector mapping in Kenya. Amersfoort: Edukans Foundation.
Phusalux, J, U. B., & Fongsuwan, W. (2015). Determinants of modern management of private vocational colleges: A Structural Equation Model, Research Journal of Business Management, 9, 2378-390.
Plano Clark, V., Creswell, J., O’Neil Green, D., & Shope, R. (2008). Mixing quantitative and qualitative approaches: An introduction to emergent mixed methods research.In S. HesseBiber & P. Leavy. (Eds.). Handbook of emergent methods, New York: The Guilford Press.
Rashidi, R. (2013). Evaluation of collaboration between public training institutions and private industries and its importance in improving the quality of training delivery in TVET in Malaysia. 1, 1-17.
Said, A. (2018). Vocational teaching-learning through the eyes of undergraduate vocational students in Malta: A qualitative exploratory study. International Journal for Research in Vocational Education and Training, 5(1), 42-63.
Shah, I. H., Ajmal, M., & Rahman, F. (2010). Structure of technical education and vocational training in Pakistan. Journal of Technical Education and Training, 2(1), 67-82.
Tsinidou, M., Gerogiannis, V., & Fitsilis, P. (2010). Evaluation of the factors that determine quality in higher education: An empirical study. Quality assurance in Education.
Tubsree, C., & Bunsong, S. (2013). Curriculum development of vocational teacher education within the context of ASEAN integration process. China: Regional Cooperation Platform for Vocational Teacher Education in Asia (RCP). 2(2), 37-52.
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). (2016). Strategy for technical and vocational education and training (TVET) (2016-2021).
Yao, Y. (2019). Does higher education expansion enhance productivity? Journal of Macroeconomics, 59, 169-194.‏