صبر مادر و پرخاشگری کودک: نقش میانجی استرس والدگری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی روان‌شناسی تربیتی، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

2 دکتری تخصصی روان‌شناسی عمومی، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

3 دکتری تخصصی روان‌شناسی تربیتی، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی استرس والدگری در رابطۀ میان مؤلفه‌های صبر مادر و پرخاشگری کودک انجام گرفت. شرکت‌کنندگان در پژوهش شامل 195 نفر از مادران کودکان پیش‌دبستانی شهر کازرون بود، که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله ­ای انتخاب گردید. به منظور گردآوری داده‌ها از سه مقیاس صبر بزرگسالان خرمائی، فرمانی و سلطانی، استرس والدگری آبیدین، و برون‌ریزی-پرخاشگری سیاهۀ رفتار سازگار کودک کوان، کوان و همینگ پاسخ دادند. این پژوهش به لحاظ روش در دستۀ مطالعات همبستگی قرار گرفته است. همچنین، داده‌ها با استفاده از الگوی معادلات ساختاری در نرم‌افزار AMOS 22 تحلیل شدند. نتایج گویای این بود که از بین مؤلفه‌های صبر مادر تنها استقامت رابطۀ منفی معنی‌داری با پرخاشگری کودک پیش‌دبستانی دارد. همچنین، در این رابطه استرس والدگری نقش واسطه‌ای دارد، و کاهش پرخاشگری کودک از طریق همین نقش واسطه‌ای است. بنابراین، با توجه به یافته‌های آماری می‌توان گفت که صبر مادر به عنوان یک توانمندی اخلاقی، توانایی پیش‌بینی پرخاشگری کودک از طریق کاهش استرس والدگری را دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایزدی­طامه، احمد، برجعلی، احمد، دلاور، علی و اسکندری، حسین. (1388). مقایسه تأثیر آموزش صبر و حل مسأله بر کاهش پرخاشگری و انتخاب راهبردهای مقابله­ای دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی. فصلنامه دانش انتظامی، 11، 3،  207-182.
پسندیده، عباس. (1384). رضایت از زندگی. قم: انتشارات دارالحدیث.
توزنده­جانی، حسین، توکلی­زاده، جهان­شیر و لگزیان، زهرا. (1390). اثربخشی شیوه­های فرزندپروری بر خودکارآمدی و سلامت روان دانشجویان علوم انسانی دانشگاه پیام نور و آزاد نیشابور. نشریه افق دانش، 17، 2، 64-56.
حسینی­ثابت، فریده. (1391). اثربخشی آموزش صبر بر اضطراب، افسردگی و شادکامی. مطالعات اسلام و روان‌شناسی، 1، 2، 94-79.
خرمائی، فرهاد؛ آزادی ده‌بیدی، فاطمه و زابلی، مصطفی. (1394). پیش‌بینی اضطراب امتحان براساس مؤلفه‌های صبر با واسطه‌گری مؤلفه‌های اهداف پیشرفت در دانشجویان. آموزش‌پژوهی، شماره دوم، 49-70.
خرمائی، فرهاد؛ آزادی ده‌بیدی، فاطمه و حق‌جو، شیوا. (1395). مدل ساختاری رابطه فضیلت اخلاقی صبر با مشکلات تنظیم هیجانی در دانشجویان . فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی. دوره دهم، شماره اول، 31-21.
خرمائی، فرهاد؛ زارعی، فرشته؛ مهدی‌یار، منصوره و فرمانی. اعظم. (1393). نقش صبر و مؤلفه‌های آن به عنوان فضائل اخلاقی در پیش‌بینی امید دانشجویان. مجلة ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دورة هفتم، شماره 3، 58-68.
خرمائی، فرهاد؛ فرمانی، اعظم؛ درخشان، معراج؛ آزادی ده‌بیدی، فاطمه؛ صادق‌زاده، مرضیه؛ صیادی دهنو، محبوبه و قزل‌بیگلو، فتانه. (1395). بررسی نقش صبر مادران در پیش‌بینی صبر کودکان دبستانی. اولین همایش ملی نقش و جایگاه مادر، دانشگاه شیراز، 29 و 30 شهریور.
خرمائی، فرهاد؛ فرمانی، اعظم و سلطانی، اسماعیل. (1393الف). نقش صبر به عنوان یک فضیلت اخلاقی و شخصیت در پیش‌بینی ناامیدی دانشجویان. فصلنامه اخلاق پزشکی، سال هفتم، شماره بیست و هشتم، 167-199.
خرمائی، فرهاد، فرمانی، اعظم و سلطانی، اسماعیل. (۱۳۹۳ب). ساخت و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس صبر.  فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 5، 17، 99-83.
زارع، حسین و فرمانی، اعظم. (1396). نقش مؤلفه‌های صبر در پیش‌بینی رویکردهای یادگیری با واسطه‌گری انعطاف‌پذیری شناختی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، سال سیزدهم، شمارة 45،
1-20.
سرتیپی، زهرا، سهرابی، فرامرز و پسندیده، عباس. (1395). کارآمدی آموزش صبر بر اساس مؤلفه صبر در الگوی اسلامی شادکامی بر به­باشی روان‌شناختی زنان خانه­دار. پژوهش­نامه روان‌شناسی اسلامی. 2، 4، 69-45.
شکوفه‌فرد، شایسته و خرمائی، فرهاد. (1391). صبر و بررسی نقش پیش‌بین مؤلفه‌های آن در پرخاشگری دانشجویان. مجلة روان‌شناسی و دین، 5، 2، 112-99.
شمشیری، بابک و شیروانی شیری، علی. (1390). مفهوم صبر در قرآن و دلالت‌های فلسفی و تربیتی آن. مجله تربیت اسلامی، دوره ششم، شماره 13، 98-79.
صادق‌زاده، مرضیه. (1391). تأثیر متغیرهای خانوادگی بر سازگاری کودک با محیط آموزشی: مدلی با واسطه‌گری مشارکت والدین و ادراک کودک از خود. رسالة دکتری در رشته روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز.
فدایی، زهرا، دهقانی، محسن، طهماسیان، کارینه و فرهادی، فاطمه. (1389). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی فرم کوتاه شاخص استرس فرزندپروری (PSI-SF) مادران کودکان عادی 12-7 سال. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 8، 2، 91-81.
کمری، سامان و خرمائی، فرهاد. (1396). بررسی نقش واسطه‌ای صبر در ارتباط بین سرسختی روان‌شناختی و امید به تحصیل در دانش‌آموزان دبیرستانی. پژوهش‌های کاربردی در در روان‌شناسی تربیتی، شماره 3(شماره پیاپی 5)، 60-78.
مرحمتی، زهرا و خرمائی، فرهاد. (1395).  بررسی اثر دینداری، صبر و امید بر بهزیستی فضیلت‌گرا. پژوهش‌نامه روان‌شناسی اسلامی، سال دوم، شمارة پنجم، 34-66.
 Abidin, R. R. (1995). Parenting Stress Index: Professional Manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources, Inc.
Baker, B. L., Blacher, J., Crnic, K. A., & Edelbrock, C. (2002). Behavior problems and parenting stress in families of three-year-old children with and without developmental delays. American Journal on Mental Retardation, 107, 433- 444.
Berlin, L., Ziv, Y., Amaya-Jackson, L., & Greenberg, M. (2005). Enhancing early attachments: Theory, research, intervention, and policy. New York: Guilford Press.
Chaplin, T. M., & Cole, P. M. (2005). The role of emotion regulation in the development of psychopathology. In B. L. Hankin & J. R. Z. Abela (Eds.), Development of psychopathology: A vulnerability–stress perspective (pp. 49–74). Thousand Oaks, CA: Sage.
Cooper, C. E., Jonathans, M. C., Meadows, S. O. (2009). Family structure tarnation and maternal parenting stress. Marriage Fam. 71(3): 558-574.
Cowan, P. A., Cowan, C. P., & Heming, G. (1995). Manual for the Child Adaptive Behavior Inventory (CABI). Unpublished manuscript, University of California, Berkeley.
Curry, O. S., Price, M. E., Price, J.  G. (2008). Patience is a virtue: Cooperative people have lower discount rates. Personality and Individual Differences, 44, 780-785.
Danforth, J. S., Harvey, E., Ulaszek, W. R., & McKee, T. E. (2006). The outcome of group parent training for families of children with attention-deficit hyperactivity disorder and defiant/aggressive behavior. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 37 (3), 188-205.
Deater-Deckard, K. (1998). Parenting stress and child adjustment: Some old hypotheses and new questions. Clinical Psychology: Science and Practice, 5(3), 314–332.  
Deater-Deckard, K., Li, M., & Bell, M. A. (2016). Multifaceted emotion regulation, stress and affect in mothers of young children. Cognition and Emotion, 30(3), 444–457.  
Ebadi, S. H., Keshtiaray, N., Aghaei, A., & Yousefi, A. (2016). Curricular content for pupil's mental health. International Education Studies. 9 (12), 137-147.
Essex, M. J., Klein, M. H., Cho, E., Kalian, N. H. (2002). Maternal stress beginning in infancy may sensitize children to later stress exposure: Effects on cortisol and behavior. Biological Psychiatry. 52: 776-784.
Fredriksen, E., Von Soest, T., Smith, L., & Moe, V. (2019).  Parenting Stress Plays a Mediating Role in the Prediction of Early Child Development from Both Parents' Perinatal Depressive Symptoms. Journal of  Abnormal Child Psychology, 47(1):149-164.
Hu, X., Han, Z. R., Bai, L., & GAO, M. M. (2019). The mediating role of parenting stress in the relations between parental emotion regulation and parenting behaviors in Chinese families of children with Autism Spectrum Disorders: A dyadic analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 1-16.
Khormaee, F., & Farmani, Azam. (2016). Patience and its components in predicting bullying among primary school students. International Journal Behavioral Science, 10(1), 1-5.
Menon, I., Nagarajappa, R., Ramesh, G., & Tak, M. (2013). Parental stress as a predictor of early caries among preschool children in India. International journal of Paediatric Dentistry, 23, 160-165.
Mesman, J., Stolk, M. N., van Zeijl, J., Alink, L. R. A., Juffer, F., Bakermans-Kranenburg, M. J., van I Jzendoorn, M. H., & Koot, H. M. (2008). Extending the video-feedback intervention to sensitive discipline: The early prevention of antisocial behavior. In F. Juffer, & M. J. Bakermans-Kranenburg, & M. H. van IJzendoorn (Ed.), Promoting Positive parenting: An attachment based intervention (pp. 171-192). New York: Lawrence Erlbaum Associates.
Moreira, A. A. (2006). Religiousness and mental health; A review. Rev Brass psychiatry. 28(3): 242-250.
Morgan, J., Robinson, D., & Aldridge, J. (2002). Parenting stress and externalizing child behavior. Child and Family Social Work, 7, 219–225.
Nair, P., Schuler, M. E., Black, M. M., Kettinger, L., & Harrington, D. (2003). Cumulative environmental risk in substance abusing women: early intervention, parenting stress, child abuse potential and child development. Child abuse & neglect. 27(9): 997-1017.
Owen. A. E. Thompson, M. P., & Kaslow, N. J. (2006). The mediating role of parenting stress in the relation between intimate partner violence and child adjustment. Journal of Family Psychology; 20(3):505-513.
Podolski, Ch. L., & Nigg, J. T. (2001). Parent stress and coping in relation to child ADHD severity and associated child disruptive behavior problems. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 30 (4), 503-513.
Schmidt, J. D. Drasgow, E. Halle, J. W. Martin, C. A. & Bliss, S. A. (2014). Discrete-trial functional analysis and functional communication training with three individuals with autism and severe problem behavior. Journal of Positive Behavior Interventions, 16(1): 44-55.
Schnitker, S.A. (2012). An Examination of Patience and Well- being. The Journal of Positive Psychology, 7(4), 263-280.