سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه ای خودکارآمدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی دانشگاه شیراز

2 استادیار روان شناسی تربیتی دانشگاه شیراز

چکیده

هدف از این مطالعه بررسی اثر واسطه­ای خودکارآمدی در رابطه­ی بین ادراک از الگوهای ارتباطی خانواده و سرزندگی تحصیلی بود. در این مطالعه 337 دانش‌آموز (176 دختر و 161 پسر) در مقطع متوسطه­ی شهرستان مهریز در سال تحصیلی 91-90 شرکت داشتند که به روش نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای تصادفی انتخاب شده بودند. مشارکت­کنندگان، پرسشنامه­ی تجدید نظر شده­ی الگوهای ارتباطی خانواده، پرسشنامه­ی خودکارآمدی و پرسشنامه­ی سرزندگی تحصیلی را تکمیل نمودند. برای بررسی پایایی این ابزارها از آلفای کرونباخ و برای بررسی روایی آن­ها از روش تحلیل عامل و همسانی درونی استفاده شد. به طور کلی نتایج حاکی از آن بود که اول، برخی از ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده به صورت مستقیم قدرت پیش­بینی­ سرزندگی تحصیلی را دارند. دوم، برخی از ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده پیش­بینی­کننده­ی مستقیم ابعاد خودکارآمدی هستند. سوم، پس از بررسی ضریب مسیر بدست آمده معلوم شد که خودکارآمدی نقش واسطه­ای میان جهت­گیری گفت و شنود و سرزندگی تحصیلی دارد. یافته­ها با توجه به پژوهش­های پیشین به بحث گذاشته شده و پیشنهادهایی به منظور پژوهش بیشتر در این زمینه مطرح شد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی
اردلان،الهام (1386). بررسیرابطه­یمهارت­هایارتباطیوسازگاریتحصیلیبانقشواسطه­ایخودکارآمدی(پایا­ن­نامه­یکارشناسیارشد)،دانشگاهشیراز، شیراز، ایران.
بختیارپور، سعید؛ حافظی، فریبا و بهزادی‌شینی، فاطمه (1389). رابطه کمال­گرایی و خودکارآمدی با اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی در دانشجویان. یافته­های نو در روان­شناسی، 5(13)، 35-52.
تجلی،فاطمه(1386). تاثیرابعادالگوهایارتباطیخانوادهبرسلامترواندانش­آموزاندبیرستانیباواسطه­یهوشهیجانی(پایان­نامه­یکارشناسی‌ارشد)،دانشگاهشیراز، شیراز، ایران.
تجلی،فاطمه و اردلان، الهام (1389). رابطه­ی ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی. مجله­ی روان­شناسی، 14 (1، پیاپی 53)، 78-62.
تجلی، فاطمه و لطیفیان، مرتضی (1387). بررسی تأثیر ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده بر سلامت روان با واسطه هوش هیجانی نوجوانان. فصلنامه­ی خانواده پژوهی، 14 (16)،  407- 422.
حسین­چاری، مسعود و دهقانی­زاده، محمدحسین (1391). بررسی خصوصیات روان­سنجی مقیاس سرزندگی تحصیلی در میان دانش­آموزان. منتشر نشده.
حقیقی، جمال؛ شکرکن، حسین؛ موسوی‌شوشتری، مژگان. (1381). بررسی رابطه­ی جو عاطفی خانواده با سازگاری دانش­آموزان دختر پایه­ی سوم مدارس راهنمایی اهواز.  مجله علوم تربیتی و روان­شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 9 (3 و 4)، 79- 108.
رحیمی، مهدی و خیّر، محمد (1388). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده  و کیفیت زندگی دانش آموزان دوره متوسطه شهر شیراز. فصلنامه مطالعات تربیتی و روان شناسی، 10 (1، پیاپی 20)، 5-25.
رحیمی، مهدی و یوسفی، فریده (1389). نقش الگوهای ارتباطی خانواده در همدلی و خویشتنداری فرزندان.فصلنامه­ی خانواده پژوهی، 6 (24)، 433-447.
سامانی، سیامک (1381). بررسی مدل علّی همبستگی خانوادگی، استقلال عاطفی و سازگاری(رساله­ی دکتری).دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
شهرکی­ثانوی، فریبا؛ نویدیان، علی؛ انصاری­مقدم، علیرضا و فرجی­شوی، مهدی (1390). بررسی رابطه­ی الگوهای ارتباطی خانواده بر کیفیت زندگی جوانان. فصلنامه­ی مشاوره و روان­درمانی خانواده، 1 (1)، 101-114.
فراهتی، مهرناز؛ فتحی­آشتیانی، علی و مرادی، علیرضا (1390).رابطه­ی بین الگوهای ارتباطی خانواده و کمرویی در نوجوانان. فصلنامه­ی علمی-پژوهشی پژوهش در سلامت روان­شناختی، 4 (1و2)، 1-8.
فولادچنگ، محبوبه؛ تجلی، فاطمه، و اردلان، الهام (1387). نقش جهت‌گیری گفت‌و‌شنود و همنوایی خانواده در خودکارآمدی فرزندان. چکیده­ی مقالات سومین کنگره ملی آسیب‌شناسی خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، ص 305.
فولادچنگ، محبوبه و لطیفیان، مرتضی (1381).بررسی تاثیر علّی خودگردانی والدین در خودگردانی تحصیلی دانش­آموزان و پیشرفت درسی آنان. مجله­ی روان­شناسی و علوم تربیتی، 32 (2)، 135-154.
کار، آلن. (1385). روان­شناسی مثبت علم شادمانی و نیرومندی­های انسان. ترجمه­ی حسن‌پاشاشریفی، جعفر نجفی­زند. تهران: انتشارات رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2004).
کشتکاران،طاهره. (1388). بررسی رابطه­ی الگوی ارتباطی خانواده با تاب­آوری دردانشجویان دانشگاهشیراز، دانش و پژوهش در روان­شناسی کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، 39، 69-88.
کورش‌نیا، مریم (1385). بررسی تاثیر ابعاد الگوی ارتباطی خانواده بر میزان سازگاری روانی فرزندان(پایان­نامه­ی کارشناسی­ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
لطیفیان، مرتضی و کورش­نیا، مریم (1386). بررسی روایی و پایایی ابزار تجدیدنظر شده­ی الگوهای ارتباطی خانواده.فصلنامه­ی خانواده پژوهی، 3(12)، 855-875.
نیکنام، ندا (1390). بررسی رابطه­ی الگوهای ارتباطی خانواده و ساختار کلاس با ابعاد خودکارآمدی (پایان­نامه­ی کارشناسی­ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
یوسفی، فریده (1386). ارتباط سبک فرزندپروری والدین با مهارت­های اجتماعی و جنبه­هایی از خودپنداره دانش­آموزان دبیرستانی. دو ماهنامه­ی علمی-پژوهشی دانشور رفتاردانشگاه شاهد، 14(22)، 37-46.
ب. انگلیسی
Alva, S. A. (1991). Academic invulnerability among Mexican–American students: The importance of protectiveresources and appraisals. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 13, 18−34.
Bandura, A.(1991). Social cognitive theory of self-regulation.Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 248-287.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1−26.
Bandura, A., Pastorelli, C., Barbananelli, C.,& Caprara, G. V. (1999).Self-Efficacy Pathways to Childhood Depression.Journal of Personality and Social psychology, 76, 258-269.
Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical consideration. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
Basol, G. (2010). Validity and reliability of Turkish form of children’s self-efficacy scale on Turkish primary school students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 4082-4086.
Bong, M. (2008). Effect of Parent-Child Relationship and Classroom Goal Structure on motivation, Help-Seeking avoid and cheating. The Journal ofExperimental Education, 76(2), 191-217.
Brown,C., &Anivy, R. (2005).Self-efficacy beliefs as determinants of prosocial behavior conducive to life satisfaction across ages.Journal ofSocial andClinical Psychology, 24, 191-217.
Caprara, G.V., Barbaranelli, C., Steca, P., & Malone, P.S. (2006). Teachers' self-efficacy beliefs as determinants of job satisfaction and students' academic achievement: A study at the school level.Journal of School Psychology, 44, 473–490.
Carroll, A., Houghton, S., Wood, R., Unsworth, K., Hattie. J., Gordon, L., Bower,J.(2009).Self-efficacy and academic achievement in Australian highschool students: The mediating effects of academicaspirations and delinquency. Journal of Adolescence,32, 797-817.
Catterall, J. S. (1998). Risk and resilience in student transitions to high school.American Journal of Education, 106, 302−333.
Deborah, J., & Gustavo, C. (2004).The differential relations of maternal and paternal support and control to adolescent social competence, self-worth, and sympathy.Journal of Adolescent Research,19(6), 759-782.
Elwood, T. D., & Schrader, D. C. (1998).Family communication patterns andcommunication apprehension.Journal of Social Behavior & personality,13, 493-502.
Feldman, S. S., & Wentzel, K. R. (1990).Relations among familyinteraction patterns, classroom self-restraint, and academic achievement inpreadolescent boys.Journal ofEducational Psychology, 82(4), 813-819.
Finn, J. D. & Rock, D. A. (1997) Academic success among students at risk for school failure, Journal of Applied Psychology, 82, 221–234.
Fitzpatrick, M.A. (2004). The family communication patterns theory: Observations on its development and application. The Journal of Family Communication, 4, 167-179.
Fitzpatrick, M. A. & Ritchie, L. D. (1994).Communication schemata within the family: Multiple perspectives on family interaction. Human Communication Research, 20, 275-301.
Floyd, C. (1996). Achieving despite the odds: A study of resilience among a group of African American high school seniors.Journal of Negro Education,65, 181−189.
Gerdes, H., & Mallinckordt, B. (1994). Emotional, social and academic adjustment of college student: a longitudinal study of retention. Journal of Counseling & Development, 72(3), 281- 288.
Gonzalez, R., & Padilla, A. M. (1997).The academic resilience of Mexican American high school students.HispanicJournal of Behavioral Sciences, 19, 301−317.
Hackett, G. (1995). Self-efficacy and career choice and development.In A. Bandura(Ed.), Self-efficacy in changing societies (pp. 232-258). New York: CambridgeUniversity Press.
Hawley, R.D. (2000). Clinical implications of family resilience.The American Journal of Family Therapy, 8, 101-106.
Hofstede, G. (1981).Culture’s consequences international differences in worker elated values. London: Sage.
Holden, G., Moncher, M. S., Schinke, S. P., & Barker, K. M. (1990). Self-efficacy ofchildren and adolescents: A meta-analysis. Psychological Reports, 66,1044-1046.
Huang, L. N. (1999). Family communication patterns and Personality characteristics.Academic Research Library, 47(2), 230-244.
Koerner, A. F.,& Crancara, K. E. (2002). The influence conformity orientation on communication patterns in family conversation. Journal of Family, 33-56.
Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (1997). Family type and conflict: The impact ofconversation orientation and conformity orientation on conflict in the family. Communication Studies, 48, 59-78.
Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (2002).Toward a theory of family communication. Communication Theory, 12, 70-91.
Koerner, A.F., & Fitzpatrick, M.A. (2004).Communication in intact families.In A. Vangelisti (Ed).Handbook of Family Communication (pp. 177-196). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associations.
Koesten, J. & Anderson, K. (2004).Exploring the influence of family communication patterns, cognitive complexity, and interpersonal competence on adolescent risk behaviors.Journal of family communication, 4(2), 99-121.
Lent, R. W., Brown, S. D., & Gorge, P. A. (1997).Discriminate and predictive validity ofacademic self-concept, academic self-efficacy, and mathematics-specific self-efficacy.Journal of  CounselingPsychology, 44, 307-315.
Marsh, H. W. (1990). A multidimensional, hierarchical model of self-concept: Theoreticaland empiricaljustification. Educational Psychology Review, 2, 77−172.
Martin, A.J., & Marsh, H.W. (2006). Academic buoyancy and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-282.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008).Academic buoyancy: Towards an understanding of students’ everyday academic resilience.Journal of School Psychology, 46(1), 53-83.
Masten, A. S. (2001) Ordinary magic: resilience processes indevelopment, American Psychologist,56, 227–238.
Masten, A. S.,& Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children. American Psychologist, 53, 205−220.
McLeod, J. M., & Chaffee, S. H. (1972).The construction of social reality. In J. Tedeschi (Ed.), The Social Influence Process (pp. 50-59). Chicago, IL: Aldine-Atherton.
McMillan, J. H., & Reed, D. F. (1994). At-risk students and resiliency: Factors contributing to academic success.Clearing House, 67, 137−140.
Meece, J. L., Wigfield, A., & Eccles, J. S. (1990).Predators of math anxiety andits influence on young adolescents' course enrollment intentions andperformance in mathematics.Journal of Educational Psychology, 82,60-70.
Mercer, S., Nellis, L., Martínez, R.,& Kirk, M. (2011).Supporting the students most in need: Academic self-efficacy and perceived teacher support in relation to within-year academic growth. Journal of School Psychology,49,323–338.
Muris, P. (2001).A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychology and Behavioral Assessment, 23(3), 145-149.
Overstreet, S., & Braun, S. (1999). A preliminary examination of the relationship between exposure to communityviolence and academic functioning.School Psychology Quarterly, 14, 380−396.
Pettus, K. R. (2006). The relationship of parental monitoring to community college student adjustment and achievement: differences by gender, ethnicity, parental education level, and student residence. Unpublished Ph.D. Thesis, Carolina University.
Putwain, D. V & Connors, L., &Symes, W.,& Douglas-Osborn.E. (2011).Is academic buoyancy anything more than adaptive coping?Anxiety, Stress& Coping, 1-10.
Ramsden, S., & Hubbard, J. (2002). Family expressiveness and parental emotion coaching: Their role in children’s emotion regulation and aggression. Journal of Abnormal ChildPsychology, 30, 657–667.
Ritchie, L. D., & Fitzpatrick, M. A. (1990). Familycommunication patterns: Measuring intrapersonalperceptions of interpersonal relationships. CommunicationResearch, 17(4), 523-544.
Salami, S. O.,& Ogundokun, M. O. (2009).Emotional intelligence and self-efficacy as predictors of academic performance. Perspectives inEducation, 25(3), 175-185.
Schunk, D. H. (1990).Goal setting and self-efficacy during self-regulated learning. Educational Psychology, 25, 71-86.
Schunk, D. H. (1991).Self-efficacy and academic motivation.Educational Psychologist,26, 207-231.
Schwarzer, R., & Jerusalem, M. (1995).Generalized self-efficacy scale.In J.Weiman, S. Wright,& M. Johnston (Ed).Measures in healthpsychology: A user’s portfolio, causal and control beliefs (pp. 35-37).Winderser, UKNFER-NELSON.
Snyder, J., Stoolmiller, M., & Wilson, M., Yamamoto, M. (2003). Child anger regulation, parentalresponses to children’s anger displays, and early child antisocial behavior.Social Development, 12, 335–360.
Spear, L. P. (2000). The adolescent brain and age related behavioral manifestations. Neuroscience and Behavioral Reviews, 24, 417-463.
Stoever, S. (2004).Multiple predictors of college adjustment and academic performance for undergraduates in their first semester.Dissertation Prepared for The Degree of Doctor of Philosophy, University of North Texas, May.
Triandis, C. H., Bontempo, R., Villareal, M. J., Asai, M., & Lucca, N. (1988). Individualism and collectivism: Crossculturalperspectives on self-ingrouprelationships. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 323–338.
Ullrich, M., & Kreppner, K. (1997).The quality of family communication and academic achievement in early adolescence. Poster presented at the biennial Meeting of SRCD. April 3-6, 1997, Washington, DC.
Voydanoff, P., & Donnelly, B. W. (1999).Risk and protective factors for psychological adjustment and gradesamong adolescents.Journal of Family Issues, 20, 328−349.
Wayman, J. C. (2002). The utility of educational resilience for studying degree attainment in school dropouts.Journal of Educational Research, 95, 167−178.
Zimmerman, B. J. (1990).Self-regulated learning and academic achievement: An overview.Educational Psychology,25 (1), 3-17.